بررسی نگرش نوین محیطزیستی جوامع بومی نسبت به خدمات اکوسیستم جنگل (مطالعه موردی: جنگل های شیاده و دیوا)

سابقه و هدف: اکوسیستم جنگل به­ عنوان یک منبع طبیعی ارزشمند، کارکردها و خدمات مختلفی را برای بشر فراهم می­ کند که حفظ و نگهداری آن باید هدف اساسی فعالیت­ های انسان قرار گیرد. اما امروزه به دلیل مشکلات و چالش­ های محیط­زیستی برای آن، بررسی نگرش و رفتار جوامع بومی جهت حفاظت از آن اهمیت زیادی پیدا کرده است. از اینرو هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل نگرش محیط­ گرایانه جوامع بومی حاشیه جنگل ­های شیاده و دیوا از توابع شهرستان بابل واقع در استان مازندران است. مواد و روش ­ها: پژوهش حاضر از پژوهش­ های کاربردی و از نظر ماهیت و روش جزء پژوهش ­های توصیفی تحلیلی مبتنی بر پیمایش است. در این مطالعه به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل ۱۵۰ خانوار بومی روستاهای حاشیه جنگل­ های شیاده و دیوا می ­باشد که از خدمات اکوسیستم جنگلی منطقه بهره­ مند می­ شدند. ابزار پژوهش حاضر پرسشنامه ­ای است که روایی آن توسط تعدادی از متخصصان جنگلداری مورد تایید قرار گرفت و پایایی گویه­ های ابعاد نگرش محیط­ زیستی آن هم با استفاده آزمون آلفای کرونباخ محاسبه گردید. در این مطالعه از آزمون t تک­نمونه­ ای جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات ابعاد نگرش نوین محیط­ زیستی شامل نگرش های ارزشی زیست ­کره، نوع دوستانه، خودخواهانه و حفاظتی استفاده شد. متغیرهای اقتصادی-اجتماعی در این تحقیق شامل هشت متغیر سن، تاهل، جنسیت، شغل، بعد خانوار، سطح تحصیلات، هزینه و درآمد بوده است.نتایج و بحث: در این پژوهش پایایی گویه ­های پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (۸۷/۰ صدم) محاسبه شده است که قابل اعتماد بودن آن را نشان می­ دهد. همچنین نتایج حاصل از بررسی علاقمندی به نگرش ارزشی زیست کره پاسخگویان نسبت به خدمات اکوسیستمی جنگل نشان داد که ۶۷/۸۰ درصد افراد مورد مطالعه به مسائل محیط­زیستی نگاه مثبت داشتند و ۲۰/۷۹ درصد افراد مورد مطالعه به مسائل محیط­ زیستی نگاه نوع دوستانه داشتند و ۸۴/۲۴ درصد افراد مورد مطالعه به مسائل محیط­ زیستی نگاه خودخواهانه دارند. همچنین ۶۲/۸۲ درصد جوامع بومی تمایل به حفاظت از خدمات اکوسیستم جنگلی منطقه را داشتند. نتایج حاصل از آنالیز داده ­ها نشان داد که در میان گویه ­های نگرش ارزشی زیست­ کره، نوع ­دوستانه، خودخواهانه و حفاظتی به ترتیب گویه­ های "سطح جنگل ­ها و مراتع کشور در حال کاهش است"، "خانواده من به محیط زیست بخصوص جنگل­ ها اهمیت می­ دهند"، "من توانایی مالی کافی برای پرداخت به منظور حفاظت از جنگل­ های شیاده و دیوا را ندارم" و "برای حفاظت از محیط زیست به دیگران تذکر می­ دهم و به قوانین حفاظت از جنگل پایبندم" رتبه اول را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج آزمون t تک­ نمونه ­ای برای نگرش محیط­ گرایانه جوامع بومی نشان داد افراد با نگرش ­های حفاظتی و خودخواهانه به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میانگین رفتاری بوده ­اند.نتیجه ­گیری: طبق نتایج بعد نگرش ارزشی حفاظتی در منطقه پژوهش میانگین بیشتری نسبت به سایر نگرش ­های ارزشی به خود اختصاص داده است. این نشان از آن است که جوامع بومی محیط زیست و منابع پیرامونی را متعلق به خود می­ دانند و برای حفاظت از آن تلاش می نمایند.

کلیدواژه ها:

جوامع روستایی ، رفتار محیط گرایانه ، نگرش نوین محیط زیستی ، شیاده ، دیوا