ارزش‬گذاری شاخص های ارزیابی پژوهش در حوزه های مختلف علوم در ایران

گرچه مقایسه عملکرد پژوهشی رشته های مختلف به دلیل متفاوت بودن شرایط آنها امکان پذیر نیست اما مراکز فعال در عرصه سیاستگذاری پژوهش و فناوری، همواره نیازمند مقایسه پژوهشگران و موسسه های پژوهشی هستند تا آنها را از ابعاد گوناگون از جمله توانمندی، کارایی، بهره وری، اثربخشی و مانند آن مورد ارزیابی قرار دهند. مقاله حاضر بر آن است تا با در نظر گرفتن وجود تفاوت های بین عملکرد پژوهشی حوزه های علمی مختلف و رشته های علمی مربوطه و از طریق وزن دهی و ارزش گذاری مولفه های مربوط به تولیدات علمی (انتشارات) این حوزه ها در شاخص های فعلی ارزیابی، این شاخص ها را جهت ارزیابی دقیق تر عوامل تولید علم در حوزه های گوناگون و برای مقایسه با یکدیگر تعدیل کند. پژوهش از نوع مطالعات علم سنجی بوده که با استفاده از روش های تحلیل محتوا و تکنیک ارزیابانه انجام شده است. جامعه این پژوهش متشکل از نمونه ای ۱۰۶ نفره و مشتمل بر پژوهشگران، فناوران، مدیران پژوهشی و همچنین مدیران فناوری برتر کشوری است. به منظور مقایسه ارزش ها، داده های کمی حاصل از تعداد عملکردهای پژوهشی افراد در جامعه مورد بررسی، با روش آنتروپی شانون وزن دهی شد. همچنین با استخراج وزن های مربوط به میزان اهمیت هر یک از تولیدات علمی بر اساس نظرات خبرگان (برگرفته از سایر پژوهش ها) و تعدیل آنها، یک وزن نهایی برای هر یک از تولیدات علمی به دست آمد. برای تعیین نسبت ها از ماتریس های دو به دو استفاده شد. طبق نتایج حاصله، در حوزه فنی و مهندسی "اختراعات (۱۴۲/۰)"؛ در حوزه علوم پایه "مقاله خارجی (۰۷۴/۰)"؛ در حوزه علوم انسانی و اجتماعی "کتاب (۱۷۴/۰)" و در علوم پزشکی نیز "مقاله خارجی (۱۱۱/۰)" بالاترین وزن را نسبت به سایر قالب های اطلاعاتی دارند. با تقسیم وزن های به دست آمده برای هر یک از شاخص های انتشاراتی، ارزش هر نوع از تولیدات علمی در یک حوزه نسبت به تولیدات علمی دیگر حوزه ها و سایر تولیدات همان حوزه نسبت به یکدیگر حاصل گردید. با استفاده از ارزش ها و نسبت های نرمال سازی شده شاخص های انتشاراتی حاصل از این پژوهش، می توان به نتایج دقیق و تعدیل شده ای دست یافت تا سیاستگذاری عینی بر اساس این نتایج امکان پذیر و مبتنی بر واقعیات باشد.

کلیدواژه ها:

شاخص های ارزیابی پژوهش ، تولیدات علمی ، حوزه های علمی ، رشته های علمی ، ارزشگذاری ، نرمال سازی