سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری مناطق شهری در برابر سیلاب های شهری (مطالعه-ی موردی: منطقه ۴ تهران)

زمینه و هدف: با توجه به رشد سریع شهرها و افزایش شهرنشینی در دهه های اخیر، رواناب شهری و خسارت های ناشی از سیل یکی از مسائل مهم و اساسی در عرصه مدیریت شهری می باشد. هدف از این مطالعه در بخش اول؛ شبیه سازی کمی سیلاب ناشی از بارندگی برای منطقه ۴ تهران برای سال­های ۱۳۴۹-۱۳۹۵ با استفاده از مدل SWMM و ارزیابی تاب­آوری ناشی از سیلاب در این منطقه می باشد. روش بررسی:  شبیه سازی برای رگبارهای شش ساعته با دوره­ی بازگشت­های ۲، ۵ و ۱۰ ساله و برای مدت ۱۲ ساعت در سال ۱۳۹۹ انجام پذیرفت. در این تحقیق دو طرح از بهترین راهکارهای مدیریتی (BMP) تحت سناریوی جوی باغچه و بام سبز و ترکیب هر دو سناریو، جهت کنترل حداکثر رواناب از نظر کمی انجام گرفته است و در نهایت میزان کارایی آنها در کاهش حجم کل رواناب خروجی از حوضه، مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم؛ ارزیابی و تحلیل تاب­آوری ناشی از سیلاب شهری در نواحی ۹ گانه منطقه ۴ تهران در چهار بعد: اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، مدیریتی- نهادی و کالبدی پرداخته شده است. این بخش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش پیمایشی و توصیفی-تحلیلی می­باشد. جامعه آماری تحقیق، کل شهروندان منطقه ۴ هستند که از میان آنها حجم نمونه از طریق فرمول کوکران ۳۸۴ نفر محاسبه شد. یافته­ ها: با توجه به نتایج به دست آمده، سناریو سوم (ترکیب دو سناریو اول و دوم) بیشترین تاثیر را در کاهش عمق جریان و دبی جریان در کل شبکه جمع آوری آب سطحی خواهد داشت. یافته های پژوهش در بخش ارزیابی و تحلیل تاب­آوری نشان داد که ناحیه ۵ منطقه ۴  تهران مطلوبترین منطقه و ناحیه ۱ و ۸ منطقه ۴ نامطلوبترین منطقه از لحاظ تاب آوری در برابر سیلاب شهری می باشد. بحث و نتیجه ­گیری: نواحی ۴ و ۹ از لحاظ تا­ب­آوری _اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، مدیریتی-نهادی) در رتبه­ی آخر قرار دارد که بیانگر آن است که این ناحیه در برخی موارد دچار ضعف است ونیاز است برای کاهش میزان آسیب­پذیری، مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.

کلیدواژه ها:

سیلاب شهری ، مدل SWMM ، جوی باغچه ، بام سبز ، تاب آوری ، منطقه ۴ شهرداری تهران