واکاوی نظام ساختاری شهرهای ایران در دوره صفویه، بر اساس مطالعه متون و اسناد تاریخی. نمونه موردی: سفرنامه آدام اولئاریوس

دوره صفوی که به دلیل رشد اجتماعی و رونق اقتصادی بستر مناسبی برای اعتلای فرهنگ ایرانی- اسلامی بوده است. نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب می شود. شناخت ساختار شهرهای دوره صفویه بر اساس متون و نقشه های تهیه شده توسط سفرنامه نویسان از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چراکه شهرها، پس از دورانی از فترت و زوال شهرنشینی، با رشد و توسعه ای مواجه می شوند و شکل و ساختار آنها تغییر می یابد. مطالعه متون تاریخی و کتب جغرافیدانان و سیاحان، به عنوان شکل ویژه ای از منابع باقیمانده، نقشی اساسی در مطالعه شیوه معماری و شهرسازی ایران دارند. از اسناد تاریخی تصویری بجا مانده، شهرهای دوره صفوی نقشه های منحصربفردی است که توسط اولئاریوس ترسیم و در سفرنامه وی آمده است. بررسی این نقشه می تواند ساختار شهرهای این دوره را از ابعاد مختلف مکشوف سازد. هدف این پژوهش، تبیین نظام ساختاری معماری و شهرسازی دوره صفویه و تحلیل ساختار کالبدی شهرها در عصر صفوی است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش، توصیفی  تحلیلی است. شیوه و ابزار گردآوری داده ها، به روش متن کاوی اسناد و مدارک است. تجزیه و تحلیل داده، به شیوه کیفی، و متکی به تفکر، استدلال و تحلیل عقلانی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که پیدایش نظم و کلیتی معنادار در شهرهای دوره صفویه، متاثر از نظام هندسی و سازماندهی کالبدی است. شکل دادن به کلیت شاکله شهر، بر مفاهیمی همچون؛ مفصل ها، جهت ها و محورها سلسله مراتب، ارزش گذاری، مرتبت و منزلت تعیین فضایی و به هم پیوستگی تاکید می کند.

کلیدواژه ها:

واکاوی ، نظام ساختاری ، دوره صفویه ، متون تاریخی ، سفرنامه آدام اولئاریوس