تحلیل گفتمان انتقادی برخی مولفه های اظهار و بازنمایی کنش گران اجتماعی در داستان بیژن و منیژه

الگوی تحلیل گفتمان انتقادی ون لیوون (Van Leeuwen, ۲۰۰۸) الگوی جامعه شناختی-معنایی مبتنی بر تعاملات، کنش ها و واکنش های بین افراد است. پژوهش حاضر بر آن است به تحلیل برخی از مولفه های اظهار مطرح در این الگو و چگونگی بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان «بیژن و منیژه» شاهنامه فردوسی  بپردازد. به این منظور، نخست، تعریف های مربوط به هر مولفه و زیرمولفه های مربوط ارائه شده اند. سپس گونه های مختلف جمله های ساده، مرکب، جمله های با فعل محذوف و شبه جمله ها از متن داستان استخراج گردیده، فراوانی و درصد کاربرد هر یک از آن­ها درون جدول گنجانده شده ­است. سپس، برای سنجش معناداری فراوانی کاربرد هر یک از مولفه های اصلی و زیرمولفه های مربوط از آزمون خی دو استفاده شده­است. تجزیه و تحلیل یافته های به دست آمده نشان می دهند بیشترین فراوانی کاربرد مربوط به زیرمولفه های اصلی مورد بررسی اظهار، به­ ترتیب به مولفه های فعال سازی، نوع ارجاعی، نام دهی، پیوند دهی و تفکیک پذیری تعلق دارد. از بین انواع مولفه ها و زیرمولفه های مورد ­نظر فقط از زیرمولفه نام دهی رسمی استفاده نشده است. همچنین، یافته های پژوهش نشان می­دهد کاربرد مولفه ی فعال سازی دارای بیشترین فراوانی و سطح معناداری است. این موضوع نشان دهنده  بازنمایی کارگزاران اجتماعی به صورت پویا و فعال است که ناظر بر شکل گیری حماسه در بستری از رخدادها است. دومین زیرمولفه که بیشترین فراوانی کاربرد را داشته، نوع ­ارجاعی بوده است و از بین انواع زیرمولفه های مربوط به آن کاربرد فرد ارجاعی بیشترین فراوانی را داشته و معنادار بوده است. همچنین، یافته ها نشان می دهد پیوند دهی بیشتر در یارکشی های میدان جنگ استفاده شده است. آخرین مولفه گفتمانی که کمترین فراوانی کاربرد را داشته تفکیک پذیری بوده که سبب تمایز کارگزار از دیگران شده است.

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان انتقادی ، الگوی ون­ لیوون ، مولفه های اظهار ، کارگزاران اجتماعی ، داستان «بیژن و منیژه»