تحلیل و بررسی قصه پسر پادشاه مشرق و دختر پادشاه مغرب و شرمنده شدن سیمرغ و گریختن او به کوه قاف از جامع الحکایات

مجموعه جامع الحکایات با چهل و شش داستان از افسانه های عامیانه مشهور و غیرمشهور گنجینه ارزشمندی از فرهنگ اعتقادی و اجتماعی ایرانیان است . با توجه به قدمت قصه ها دورنمایه باستانی و اسطورهای دارد. در این مقاله داستان شرمنده شدن سیمرغ و گریختن او به کوه قاف از جامع الحکایات بررسی می شود. در قصه ها مرزی میان واقعیت و تخیل وجود ندارد. بنابراین ، همه چیز جان می گیرند. جانوران ویژگی انسانی می یابند، با موضوعی موافقت یا مخالفت می کنند. در این قصه ، جانوران مانند انسانها نقش آفرین هستند. هم چون سیمرغ در نقش آدمی که به قضا و قدر اعتقاد ندارد و با سلیمان نبی مخالفت می کند و چهار پرنده که در نقش ضامن یا شاهد سیمرغ ظاهر می شوند. حضور سیمرغ و دایگی او و طرح سخنان، حکمت ها و معماهایی که در متن های قدیمی و شاهنامه دیده می شوند، بن مایه باستانی این داستان را نشان می دهند؛ راوی آن را با حضور پیامبران و جبرییل و با نشاندادن مرتبه ای از بهشت و بهره بهشتی و در سر راه بودن ابلیس و فریب کاری او کاملا مذهبی ، تاثیرگذار و آموزنده برای مردم بیان می کند. در این بررسی مشخص شد، ماخذ دو حکایت آن در نسخه ای به تاریخ ۹۳۸ هجری ، از دوره شاه تهماسب صفوی موجود است . شاعری به نام رضایی ابن رضایی ، این منظومه را برای آصف زمان، امیر غیاثالدین منصور سروده، ولی قبل از ارایه آن به وزیر دانشمند، درهمان سال ممدوح او عزل می شود. شاعر در آغاز می گوید که این حکایات در کتاب حکایات شاهان جمشیدفر موجود بودند؛ یعنی پیشینه قدیمی تری دارند. ماخذ یک معما نیز در شاهنامه جزو آزمون دانش مذهبی زال دیده شد. ویژگی بینامتنیتی این داستان نشان می دهد که بخش هایی از آن قدمت طولانی تری دارند. هر بار که قصه ای گفته یا نوشته می شود، تصویری از دغدغه فکری قصه گو و زمانه او آشکار می شود . پیدا کردن مردم از میان مه غلیظ تاریخ اجتماعی آنها با بررسی قصه های عامه میسر می شود.

کلیدواژه ها:

جامع الحکایات ، حضرت سلیمان و مهر او ، دایگی سیمرغ ، کوه قاف ، قضا و قدر