شمایل نگاری مذهبی قاجار در سایه تاثیرات فرهنگ غرب (نمونه مطالعاتی: قاب آینه زیرلاکی، اثر محمداسماعیل نقاش باشی اصفهانی)

اقتباس از دستاوردهای تمدن غرب، از ویژگی های بارز هنر قاجار است که تقریبا در همه عرصه های هنری نمود دارد. دامنه نفوذ هنر و فرهنگ غرب گاه به حدی بوده که حتی بر نحوه خلق آثار مذهبی و عامیانه در رسانه های گوناگون، علی الخصوص آثار لاکی، تاثیر گذاشته و آرایه ها و ساختارهایی از این فضای غیربومی را در مضامین آشنای بومی تلفیق کرده است. در عصر قاجار هنر لاکی کاری با تحول بی سابقه ای نسبت به گذشته روبرو شد و مضامین مختلفی در آن رواج پیدا کرد که شمایل نگاری مذهبی نمونه ای از این دست بود. قاب آینه زیرلاکی محفوظ در موزه برن سوئیس، با موضوع مذهبی شمایل حضرت علی ع و حسنین ع، اثر محمد اسماعیل نقاش باشی اصفهانی که در سال ۱۲۸۸ه.ق. خلق شده، مصداقی است از مواجهه با پدیده فرنگی سازی و بازنمود و پیاده سازی آن در یک چارچوب مرسوم سنتی. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با هدف بازخوانی و تحلیل عناصر هنری غرب در یک قاب آینه قاجاری مذهبی، در سه سطح انجام گرفته که عبارتند از ساختار بصری، درون مایه و محتوا، و تاثیرات بومی و غیربومی. نتایج مطالعه حاضر حاصل نشان از حضور چند مولفه غیربومی اقتباس شده از غرب دارد که مهم ترین آنها شامل ساختار ماندورلا، محجر و آرایه های وام گرفته از سبک روکوکو است.

کلیدواژه ها:

قاجار ، شمایل نگاری مذهبی ، زیرلاکی ، تاثیر غرب ، قاب آینه ، محمداسماعیل اصفهانی