مغولان و جریان ادبیات در زمان امیر خسرو دهلوی

ادبیات در دوره ی امیرخسرو دهلوی چهره ی جدیدی به خود گرفت، با این حال امیرخسرو که از نژاد ترک ختایی بود در ادبیات فارسی ماندگار ماند. وی که متولد شهر کش از ترکستان و سال ولادت او را ۶۵۱ هجری قمری ذکر کرده اند فاجعه ی نابود شدن ادبیات را بعد از حمله ی مغول دریافت و به فکر شکوفایی دوباره ی آن پرداخت. توجه وی به صنایع لفظی و پس رفت معنا و تدنی لفظ در اشعارش موج میزند. بیشترین صنایع لفظی در آثار او به خصوص واج آرایی، هم حرفی و جناس به کار رفته است. اساسا قرن هفت و هشت دوره ی صنعت گرایی و گسترش صنایع بدیعی است. وفور انواع و اقسام صنایع لفظی و معنوی در آثار شاعران این دوره قابل رویت و مثال زدنی است. البته نوعی توازن در کاربرد صنایع و حفظ سلامت کلام وجود دارد که متاسفانه در قرون بعد این داستان نیز از یاد شاعران و نویسندگان رفته و کار به افراط و تفریط کشیده شد. بدیع از مهم ترین ابزار سرودن شعر و بلاغت کلام است. امیر خسرو دهلوی، در مثنوی تعلیمی-عرفانی مطلع الانوار از صنایع بدیع لفظی و معنوی بسیار سود جسته است. از میان صنایع بدیع لفظی، آرایه ی «جناس» با ۴۹۲ مورد شاهد مثال بیشترین بسامد و آرایه ی «رد الصدر الی العجز» با صفر مورد شاهد مثال، کمترین بسامد را به خود اختصاص داده اند. امیرخسرو دهلوی نامی ماندگار برای این دوره به حساب می آید که آوازه اش تا خارج از این مرز و بوم می رسد. وجود توجهات عمیق این شخص به ادبیات فارسی باعث شد که نویسندگان بعدی نیز به نگاه خاصی به وی داشته باشند، لذا ادبیات فارسی رونق بیشتری گرفت.

کلیدواژه ها:

امیرخسرو دهلوی ، ادبیات فارسی ، صنایع ادبی ، بدیع لفظی ، مغول