ارزیابی حکمرانی آب زیرزمینی در دشت های ممنوعه ی بحرانی استان چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اصل اثربخشی OECD

امروزه، دو مساله عمده ی تهدیدکننده آب های زیرزمینی، کاهش و تخریب آن است که هم بر کمیت و هم کیفیت این منابع تاثیر می گذارد. چهارمحال و بختیاری از جمله مناطقی است که طی دهه های اخیر با کاهش شدید منابع آب زیرزمینی مواجه شده است؛ از همین رو، دشت های شهرکرد، بروجن، سفیددشت و خانمیرزا به صورت هدفمند انتخاب شدند تا به کمک روش آمیخته، میزان اثربخشی حکمرانی آب زیرزمینی در این نواحی مورد بررسی قرار گیرد. داده های مورد نیاز پژوهش به شیوه میدانی یعنی با انجام مشاهده مستقیم و مصاحبه با ۳۰ نفر از خبرگان موضوع پیرامون اصل اثربخشی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، گردآوری شد. یافته ها نشان داد که برداشت سالانه ۶/۳۵۹ میلیون مترمکعب آب زیرزمینی و مصرف ۷/۸۷ درصد از آن در بخش کشاورزی، همراه با کاهش شدید منابع آب و کسری مخزن تجمعی آبخوان ها (۴/۴۰۶ میلیون مترمکعب تا سال ۱۳۹۸)، پیامدهایی چون فرونشست زمین (تا ۸ سانتی متر قابل مشاهده) و لوله زائی چاه ها (تا رقم ۴۰ سانتی متر) را در قلمرو پژوهش به دنبال داشته است. در همین راستا، بررسی شاخص ها و پارامترهای موثر بر حکمرانی آب زیرزمینی نشان می دهد که از دیدگاه خبرگان، متغیر «ظرفیت سازی» بیشترین اثربخشی و متغیرهای «انسجام سیاست ها، مدیریت حوضه ای و شفافیت و پاسخگویی» از کمترین اثربخشی برخوردارند؛ لذا، میزان اثربخشی حکمرانی آب زیرزمینی در قلمرو تحقیق، «کم و ضعیف» ارزیابی می شود به نحوی که پیوند این ضعف با بخشی نگری در امور موجب تعدد بهره برداران، مصرف بی رویه منابع آب زیرزمینی، کاهش ذخایر آبی و مهمتر از همه سبب ممنوعه و بحرانی شدن دشت های مورد مطالعه شده است.

کلیدواژه ها:

حکمرانی ، آب زیرزمینی ، اثربخشی ، دشت ممنوعه ی بحرانی ، چهارمحال و بختیاری