پهنه بندی میزان فرسایش پذیری خاک و تعیین عوامل موثر بر آن (مطالعه موردی: حوزه آبخیز گلان، ایلام)

فرسایش به عنوان یک عامل ناپایدار کننده محیط، فرآیندی است که طی آن ذرات خاک توسط عوامل فرساینده همچون آب، باد و یا یخچال از بستر اصلی خود جدا شده و به مکان دیگری حمل می شود. فرسایش خاک، خطرات و عواقبی مثل انتشار خاکدانه­ها و کلوخه­ها، کاهش نفوذپذیری خاک، پر شدن مخازن سدها، کاهش کیفیت آب ها، افزایش بیماری های تنفسی و... به دنبال دارد؛ بنابراین تهدید بزرگی علیه محیط­زیست و انسان ها محسوب می شود. بر همین اساس در این مطالعه به منظور بررسی وضعیت فرسایش خاک، پس از تهیه نقشه های موردنیاز مثل زمین شناسی، خاکشناسی، پوشش گیاهی و غیره در محیط ArcGIS با استفاده از مدل MPSIAC، فرسایش و رسوب منطقه برآورد و سپس نقشه فرسایش منطقه موردمطالعه، تهیه شد. نتایج نشان داد حوزه آبخیز گلان از نظر کلاس فرسایش و رسوب دهی که بر اساس مجموع نمرات ۹ فاکتور در مدل MPSIAC مشخص گردید، با تولید رسوب ویژه ۲۶/۵۴۱ مترمکعب در کیلومترمربع در سال در کلاس زیاد واقع شده است. از آنجا که عوامل متعددی بر فرسایش تاثیرگذار است در این مطالعه عوامل زمین شناسی، خاک، آب وهوا، رواناب، توپوگرافی، پوشش زمین، استفاده از زمین، فرسایش سطحی خاک و فرسایش آبراهه ای بررسی شد که نتایج نشان داد بیش ترین امتیاز مربوط به عامل آب وهوا با امتیاز ۸/۱۷ و کم­ترین امتیاز مربوط به عامل فرسایش سطحی خاک با امتیاز ۸۱/۱ است. همچنین با توجه به بازدیدهای صحرایی در حوزه آبخیز موردمطالعه، ۱۲ تیپ فرسایشی شناسایی و تفکیک شد. بر اساس نتایج به دست آمده، یکی از راهکارهای کنترل فرسایش خاک منطقه، رعایت کاربری اراضی بر اساس قابلیت اراضی و اجرای برنامه های حفاظت خاک در سطح منطقه و خصوصا اراضی کشاورزی است.

کلیدواژه ها:

تیپ های فرسایشی ، رسوب ، شدت فرسایش ، کاربری اراضی ، مدل MPSIAC