تحلیل گفتار شخصیت های زن و مرد در داستان پادشاهی گشتاسپ بر اساس نظریه گفتار جان سرل

گفت وگو از مهم ترین شگردها در حوزه ادبیات داستانی به شمار می رود و نویسنده در پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه ای، با هدف تبیین گفتار شخصیت های زن و مرد در داستان پادشاهی گشتاسپ در شاهنامه بر اساس نظریه کنش گفتار جان سرل، نظریه پرداز معاصر فلسفه زبان و ذهن، درصدد روشن نمودن این مطلب است که شخصیت های زن و مرد داستان پادشاهی گشتاسپ، هنگام گفتگو با توجه به جایگاه خود و مخاطب از کدام کنش گفتاری و به چه منظوری استفاده کرده اند؟ در نظریه کنش گفتار جان سرل، کلام به پنج کنش اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می شود که با توجه به وجه فعل به کار رفته در کلام و نیز نحوه استفاده از جایگزین، شاخص­ها و همچنین کاربرد مستقیم و غیرمستقیم کنش­ها می توان، توانایی گوینده را بر تاثیرگذاری بر مخاطب سنجید. بر اساس این نظریه، جملات خبری تنها جملات اصلی و معنی دار زبان نمی­باشد و ارزش صدق و کذب همه جملات ممکن نیست؛ زیرا هدف فردوسی از بیان جملات کنشی، توصیف عمل خود است نه توصیف یک وضعیت. نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی از آن است که زنان در داستان گشتاسپ به دلیل نداشتن قدرت، بیشتر از کنش­های گفتاری ترغیبی استفاده می­کنند و کنش­های اظهاری و عاطفی به کار برده شده نیز بیشتر در راستای ترغیب مخاطب هستند تا بدین­وسیله به گونه غیرمستقیم، دیگران (بویژه مردان و شوهران)را برای رسیدن به خواسته­های خود، ترغیب و تشویق کنند. همچنین، از کنش­های اعلامی و تعهدی که نیاز به کنشگری مستقیم فرد دارد، کمتر استفاده شده است.

کلیدواژه ها:

پادشاهی گشتاسپ ، شاهنامه ، کنش گفتار ، جان سرل ، گفتگوی زن و مرد