تحلیل فضایی نابرابری های منطقه ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران

نابرابری های منطقه ای میان مناطق مرزی و مرکزی در اکثر کشورهای جهان سوم امری اجتناب ناپذیر می باشد، که در اثر ساختارهای متمرکز نظام برنامه ریزی در فرآیند تاریخی به وجود آمده است. پژوهش حاضر با هدف شناخت الگوی توسعه ی فضایی منطقه ای حاکم بر ایران به بررسی نابرابری های میان مناطق مرزی و مرکزی، با روش توصیفی- تحلیلی به صورت تطبیقی با استفاده از نرم افزار رایانه ای SPSS و روش وزن دهی آنتروپی شانون، مدل تاپسیس، آزمون T-test و تحلیل خوشه ای K میانگین انجام گرفته است. نتایج، بیانگر آن است که درجه توسعه یافتگی در مناطق مرزی ۰۵۷/۰ و مناطق مرکزی ۱۶۹/۰ می باشد و نابرابری های منطقه ای میان مناطق مرزی و مرکزی بسیار بالا بوده و این نسبت معادل ۶/۱ می باشد. در واقع می توان گفت مناطق مرکزی در ایران حدود ۳ برابر بیشتر از مناطق مرزی توسعه یافته تر است. همچنین میزان نابرابری های درون منطقه ای مناطق مرزی ۰۸/۱ و مناطق مرکزی ۴۳/۱ می باشد؛ که این ارقام بیانگر نابرابری و عدم تجانس و واگرایی بین استان های کشور است. البته با حذف تهران (با احتساب استان البرز) نابرابری های درون منطقه ای مناطق مرکزی حدود ۵/۲ برابر کاهش می یابد و به عدد ۶۳/۰ می رسد و تجانس و همگرایی نسبی بر مناطق مرکزی حاکم می شود. همچنین تفاوت میان مناطق مرزی و مرکزی ایران با استفاده از آزمون T نشان می دهد که مقدار T به دست آمده برابر با ۷۹۳/۱ با سطح معناداری ۰۸۴/ است که با سطح اطمینان ۹۰ درصد، تفاوت آشکار نسبت توسعه یافتگی مناطق مرزی و مرکزی ایران را تایید می نماید. همچنین نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که نه تنها میان توسعه مناطق مرزی و مرکزی تفاوت و نابرابری وجود دارد، بلکه میان درون مناطق چه در مناطق مرزی و چه در مناطق مرکزی نیز تفاوت های فاحش و چشمگیری وجود دارد. در واقع توسعه یافتگی مناطق مرکزی و توسعه نیافتگی مناطق مرزی بیانگر الگوی توسعه منطقه ای مرکز - پیرامون در ساختار فضایی کشوراست.

کلیدواژه ها:

نابرابرهای منطقه ای ، مناطق مرزی ، مناطق مرکزی ، مرکز - پیرامون ، ایران