وجوه اشتراک و افتراق دعوت به خیر و امر به معروف در قرآن با تاکید بر آیه ۱۰۴ سوره آل عمران

نخستین گام برای فهم معارف قرآنی، درک دقیق معانی واژه های قرآنی است. در زبان عربی گاه برای یک معنا، الفاظ متعددی وضع شده است که گاهی مانند واژه های "خیر"و "معروف" تشابه معنایی و اشتراک دارند و گاهی نیز تفاوت هایی از نظر معنایی و مصداقی با هم دارند؛ یکی از گروه واژه های قرآنی، واژه ها و عبارات مرتبط با حوزه کنش های نیکو است که از آن جمله است واژه های "خیر" و "معروف" ؛ چرا که مفاهیم آنها اگر چه در ظاهر، مترادف به نظر می رسند و کاربرد آنها در آیات قرآن، بیانگر این است که این دو واژه ، به یک حوزه معنایی تعلق دارند و معنایی نزدیک به هم دارند، ولی نمی توانند جایگزین یکدیگر شوند و این نشان از تفاوت معنایی آنها دارد. شاهد این سخن، آیه ۱۰۴ آل عمران می باشد. دو واژه مزبور در معنای نیکی، تشابه معنایی و اشتراک دارند؛ خیر، هر عمل نیک که به خدا هم نسبت داده می شود؛ ولی معروف به خدا نسبت داده نمی شود؛ زیرا کاری که از نظر عقلی یا شرعی شناخته شده و نیکو باشد، درباره خدا معنی ندارد ، عطف امر به معروف و نهی از منکر، عطف خاص بر عام است؛ بنابراین واژه معروف، معنای عام تری نسبت به واژه ی نهی دارد.بنابراین واژه خیر معنایی وسیعتری را شامل می شود که یکی از مصادیق آن، امر به معروف و نهی از منکر است که این، یکی از وجوه افتراق این واژگان است؛ ولی با توجه به اینکه از نظر معنایی در حوزه واژگان نیکو قرار می گیرند، از این نظر دارای اشتراک هستند.

کلیدواژه ها:

خیر ، معروف ، دعوت به خیر ، امر به معروف ، مفردات