تغییر ویژگی های ریختی برگ درختان نر و ماده سرخدار (.Taxus baccata L) در جنگل های هیرکانی

در پژوهش پیش رو، تغییرپذیری ویژگی های ریختی برگ درختان نر و ماده سرخدار (Taxus baccata L.) در امتداد ویژگی های توپوگرافی و طول جغرافیایی جنگل های هیرکانی بررسی شد. از ۵۸ درخت سرخدار مستقر در سه رویشگاه انتخاب شده (املش، گزو و افراتخته) در امتداد شیب تغییرات طول جغرافیایی، ۵۸۰ نمونه برگ تهیه شد. با استفاده از تحلیل واریانس سلسله مراتبی یا آشیانه ای، اثر دو عامل رویشگاه و جنسیت بر شش صفت ریختی برگ بررسی شد و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. همچنین، مهم ترین ویژگی های ریختی و محیطی موثر بر تمایز سه رویشگاه مورد مطالعه با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) تعیین شد. نتایج نشان داد که تغییرات ویژگی های ریختی برگ درختان سرخدار فقط تحت تاثیر رویشگاه بودند و جنسیت، اثر معنی داری بر آن ها نداشت. بیشترین مقادیر کمی ویژگی های ریختی برگ این درختان (به جز صفت ضریب شکل) مربوط به رویشگاه گزو بود که دلایل آن به استقرار این رویشگاه در شیب های ملایم، جهت شمالی (و بهره مندی از جریان های هوای مرطوب شمالی) و نیز در دامنه های با ارتفاع کمتر (و درنتیجه، بیشتر بودن طول فصل رشد) برمی گردد. به طور کلی، ویژگی های ریختی برگ های سرخدار در رویشگاه املش به دلیل استقرار در دامنه های پرشیب (کاهش عمق خاک) و با جهت عمومی غربی (کاهش رطوبت نسبی هوا) کمترین اندازه را داشتند. مقدار حدواسط اندازه های برگ نیز در رویشگاه افراتخته مشاهده شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که رطوبت نسبی زیاد در فصل تابستان (استقرار در دره های مرطوب شمالی)، اثر بیشتری نسبت به متوسط بارندگی سالانه بر بهبود رشد ویژگی های ریختی برگ های سرخدار در جنگل های هیرکانی دارد.

کلیدواژه ها:

Geographical gradient ، Morphology ، sexual dimorphism ، topographical features