مروری بر مدیریت تلفیقی منابع آب سطحی و زیرزمینی با تاکید بر کاربرد مدل های بهینه سازی

توزیع ناهمگون زمانی و مکانی آب شیرین به لحاظ کمی از یک طرف و هم چنین رشد سریع و روزافزون جمعیت جهان و به ویژه کشور ما ایران در دهه­ های اخیر، سبب بروز مشکلات روزافزون در تامین منابع آب مورد نیاز شده است. در این راستا آگاهی از روش ­های مدیریت و بهره ­برداری تلفیقی بهینه منابع آب سطحی و زیرزمینی به عنوان یکی از جنبه­ های مدیریت جامع منابع آب و عملکرد آن ­ها در تدوین برنامه ­های مختلف مدیریت بحران، حفاظت منابع آب و مدیریت جامع حوزه­ های آبخیز امری ضروری به نظر می­ رسد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف ارائه اطلاعات جامع از پیشینه و جدیدترین مطالعات انجام شده در خصوص رایج­ترین مدل­ های ریاضی مورد استفاده در این زمینه و ارزیابی کاربرد آن­ ها در مدیریت جامع منابع آب و نیز مروری کلی بر گسترش هر مدل، امتیازات و محدودیت­ ها انجام شده است. نتایج حاصل نشان داد که مدیریت تلفیقی یکی از راه کارهای نوین و بسیار موثر در دهه ­های اخیر است و استفاده ترکیبی از تکنیک­ های بهینه ­سازی و شبیه ­سازی یک روش مفید و قدرتمند در تعیین استراتژی­ های مدیریتی و طراحی برای توسعه بهره ­برداری تلفیقی بهینه از منابع آب ­های سطحی و زیرزمینی می ­باشد. در این زمینه مدل MODFLOW بیش ترین کاربرد را در شبیه­ سازی جریان آب زیرزمینی، مدل MT۳DMS بیش ترین کاربرد را در زمینه مدل سازی آلودگی آب­ های زیرزمینی داشته و مدل GMS نیز مدلی توانمند، عمومی، جامع و کاربرپسند است. هم چنین بررسی منابع به منظور ارزیابی الگوریتم ­های بهینه ­سازی درحل مسایل مدیریت منابع آب نشان داد که الگوریتم­ های تکاملی با درجه­ های مختلف از پیچیدگی به طور موثری از حل مسائل بهینه­ سازی چند محدودیتی با فضای بزرگ و پیچیده جهت بهره­ وری بهینه از منابع آب، برنامه­ریزی و نیز توسعه آن در آینده، برمی ­آیند. به طور کلی از اطلاعات ارائه شده در تحقیق حاضر می ­توان در برنامه ­ریزی­ های آینده به منظور توسعه پایدار منابع آب بهره برد.

کلیدواژه ها:

مدیریت منابع آب ، الگوریتم فراابتکاری ، الگوریتم کلاسیک ، شبیه سازی