بررسی بایسته های طراحی مجتمع های خدماتی- رفاهی میان راهی با رویکرد توسعه درون زا در سبزوار با تاکید بر توانمندی های فرهنگی

به طورکلی آنچه ایده مرکزی این مقاله را شکل می دهد، دعوت برنامه ریزان به در نظر گرفتن ملاحظات محلی در ارائه و اجرای برنامه های توسعه است. در واقع ملاحظات محلی در امر توسعه نرم افزارهایی هستند که زمینه لازم را برای امور سخت افزاری توسعه فراهم می کنند؛ از این رو به نظر می رسد بدون شناخت عمیق از این ملاحظات نمی توان برای توسعه جامعه سیاست گذاری و برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلندمدت انجام داد. در دهه های اخیر یکی از برنامه های عمرانی در سطح جاده‎های کشور، طراحی و اجرای مجتمع های خدماتی- رفاهی میان راهی در جاده های اصلی کشور جهت سازمان دهی خدمات و رفاه بیشتر مسافران و در نهایت افزایش معیارهای استانداردشدگی راه های کشور است. در این زمینه طرح هایی جامع جهت مکان یابی و اجرای این مجتمع ها در کشور تدوین شده است. بر اساس یک طرح جامع مکان یابی مجتمع های خدماتی- رفاهی میان راهی، قریب به ۵۰۰ مکان اجرا و تاسیس این مجتمع ها در نظر گرفته شده است. اما آنچه در این طرح مغفول واقع شده، جایگاه منطقه استقرار این مجتمع ها و فرهنگ و جامعه محلی آن منطقه است. داده ها و تحلیل های این مقاله که به روش کیفی ارائه شده است، در راستای نشان دادن اهمیت ملاحظات فرهنگی و محلی در بازدهی مطلوب تر این مجتمع ها در منطقه سبزوار مطرح شده است. سبزوار به عنوان شهری که در مسیر یکی از مهم ترین راه های ایران قرار دارد، فاقد یک مجتمع خدماتی- رفاهی کارآمد و درخور توجه برای مسافران و رهگذران است. از این رو با توجه به آنچه گذشت، طراحی و احداث چنین مجتمعی می تواند به عنوان یک برنامه توسعه ای در منطقه مطرح باشد. مقاله حاضر با رویکرد توسعه درون زا به قابلیت های فرهنگی منطقه تاکید کرده، طرحی را پیشنهاد می دهد که می تواند ضمن حفظ میراث فرهنگی و ارج نهادن به آن در دو حوزه فرهنگ مادی (یخچال ها به عنوان سازه ای سنتی) و فرهنگ معنوی (آیین ها و سنت های فرهنگی منطقه) زمینه را برای توسعه پایدار و متوازن فراهم آورد. به عبارتی دیگر، می‎توان گفت تکیه به عناصر و توانمندی‎های درونی و بومی در برنامه‎ریزی‎های منطقه‎ای شرایط مناسب را جهت حرکت در مسیر یک توسعه پایدار و معنادار منطقه‎‎ای فراهم می‎آورد.