مردم نگاری گردشگری: واکاوی گردشگری قومی در ترکمن صحرا

هدف- گردشگری قومی نقشی مهم در توسعه گردشگری اجتماع محور ایفا می­کند. به دلیل تنوع اقوام مختلف در ایران اسلامی، تقویت گردشگری قومی می­تواند به توسعه همه جانبه این مناطق از مناظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منجر گردد.  ترکیب نژاد و اقوام در ایران یکپارچه نیست و تنوع جمعیتی که قرن‎ها در اثر اختلاط نژادها و مهاجرتها به وجود آمده است موجب پیدایش اقوام فارس، آذری، کرد، لر، بلوچ، بختیاری، تالشی، ترکمن، قشقایی، شاهسون و عرب شده است که هر یک دارای آیین و رسوم مختلفی در زمینه هایی چون موسیقی، جشن (تولد، ختنه سوران، جشن تکلیف و ...) مراسم عروسی یا عزا و ماتم، نیایش، مهمانداری و مهمانپذیری، صنایع دستی، غذا و خوراکی، برپایی خیمه، شکار و غیره هستند که قابلیت های زیادی برای جذب گردشگر دارند. ترکمن صحرا یکی از مناطق بکر و کم نظیر در شمال شرقی کشور است که با جاذبه های گردشگری بی نظیرش هر ساله هزاران مسافر را به سمت خود جذب و پذیرای آن ها است. علت محبوبیت این منطقه، موقعیت جغرافیایی جذاب و باب طبع گردشگران می باشد. در این پژوهش تلاش می­شود با نگاهی مردم نگارانه به پدیده گردشگری قومی و با تمرکز بر منطقه ترکمن صحرا پرداخته شود.روش­شناسی- این پژوهش از منظر فلسفه، از نوع تفسیرگرا، از منظر رویکرد از نوع استقرایی، از منظر استراتژی از نوع قوم­ نگاری، از منظر گزینش روش از نوع کیفی تک­روشی و از منظر افق زمانی از نوع تک مقطعی است. در تحقیق قوم نگاری پژوهشگر به توصیف علمی گردشگری قومی در منطقه ترکمن صحرا خواهد پرداخت تا مولفه ها و ویژگی های فرهنگی جذاب این منطقه برای جذب گردشگران قومی مشخص گردد. ابزار مورد استفاده، مصاحبه­های بدون­ساختار با ۳۸ نفر از مردم بومی و بومگردی­های منطقه ترکمن صحرا بود. شیوه نمونه­گیری به صورت ترکیبی از در دسترس و گلوله برفی می­باشد و تا حد اشباع نظری اجرا شد. یافته­های پژوهش- ۴۱۲ گزاره کلامی معنادار حاصل از مصاحبه­ها، ۳۱۲ کد استخراج شد که پس از کنارگذاشتن کدهای تکراری ۲۴۶ مفهوم و هشت مضمون سازمان دهنده استخراج شد. مضامین شناسایی شده شامل هشت مولفه گردشگری قومی در منطقه ترکمن صحرا از جمله اکوتوریسم به واسطه وجود جاذبه های طبیعی متعدد و منحصر به فرد در منطقه، گردشگری غذا به دلیل تنوع غذاهای محلی، گردشگری هنری به دلیل آثار و صنایع خلاق منطقه، گردشگری میراث به دلیل وجود آثار تاریخی متعدد، گردشگری ورزشی به دلیل وجود بازی ­ها و ورزش های سنتی منطقه، و گردشگری فرهنگی به دلیل وجود مولفه های فرهنگی و آداب و رسوم خاص و منحصر به فرد منطقه ترکمن صحرا بود.علیرغم وجود مولفه ها و ویژگی های خاص در منطقه ترکمن صحرا که می تواند منجر به جذب تعداد هر چه بیشتری از گردشگران می گردد، به دلایل مختلفی همچون عدم توجه ویژه دولت به بخش گردشگری قومی، نبود زیر ساخت های اقتصادی، عدم تبلیغات مناسب از فرهنگ قوم ترکمن، و ... به خوبی نتوانسته است از این مولفه ها در راستای توسعه اقتصادی استان گلستان بهره گرفته شود

کلیدواژه ها:

گردشگری قومی ، توسعه گردشگری ، مردم نگاری ، ترکمن صحرا ، قوم ترکمن