ارزیابی تاثیر تغییرات کاربری اراضی بر سیل خیزی و دبی رواناب (مطالعه موردی : زیر حوضه های کالشور سبزوار)

هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی طی سالهای ۲۰۰۰-۲۰۱۰-۲۰۲۰ بر دبی و هیدروگراف سیل در زیر حوضه های کالشور سبزوار می باشد. جهت شبیه سازی فرآیند بارش- رواناب با استفاده از نرم افزار HEC-HMS مرز ز یرحوضه ها، شبکه آبراهه ها و سا یر خصوصیات فیزیوگرافی حوضه استخراج گردید. در ادامه آمار ایستگاههای هیدرومتری و بارانسنجی موجود در منطقه جمع آوری و به همراه نتایج حاصل از فیزیوگرافی حوضه به نرم افزار HEC-HMS منتقل گردید. سپس جهت شبیه سازی هیدروگراف سیلاب حوضه از روش شماره منحنی رواناب (SCS-CN) استفاده گردید و برای روندیابی رودخانه های حوضه روش ماسکینگام انتخاب شد. هیدروگرافهای پیش بینی شده نشان داد که دبی اوج و حجم سیلاب در سال ۲۰۰۰، ۶/۲۴ و در سال ۲۰۱۰، ۸/۴۹ و در سال ۲۰۲۰،۲۰/۶۸ درصد افزایش یافته است . سپس حداکثر دبی سیلاب با دوره بازگشت های مختلف ۲، ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ساله برای زیرحوضه های مختلف بدست آمد. همچنین کارایی مدل در شبیه سازی هیدروگراف سیل در مرحله واسنجی و اعتبار سنجی ، با استفاده از شاخص های ناش- ساتکلیف و اریبی مدل مورد ارزیابی قرار گرفت . نتایج نشان داد که با تغییر کاربری اراضی بستر رودخانه از اراضی کشاورزی آبی به مرتع و دیم زار، دبی حداکثر سیلاب و حجم رواناب افزایش مییابد که نرخ این افزایش با افزایش دوره بازگشت سیلاب بیشتر میشود. به طوریکه برای سیلاب با دوره بازگشت ۵۰۰ ساله در اثر تغییر کاربری اراضی ، دبی حداکثر سیلاب و حجم رواناب ۷/۶ درصد افزایش را نشان می دهد. نتایج واسنجی مدل بیانگر آن است که کمترین خطا به دوره بازگشت ۱۰۰ ساله به میزان ۳/۶ درصد و بیشترین خطا به دوره بازگشت ۲ ساله به مقدار ۲۸ درصد می باشد. مقایسه نتایج مقادیر دو آماره (RMSE) و (R۲) نشان داد مدل در برآورد دبی اوج سیلابی به ویژه در دوره بازگشت ۱۰۰ ساله از دقت قابل قبولی برخوردار می باشد.

کلیدواژه ها:

کاربری اراضی ، هیدروگراف سیلاب ، SCS-CN ، دبی ، کالشور سبزوار ، .HEC-HMS