تحولات علم بر مبنای سه سیر فلسفی؛ نگاه ماهوی، اصالت وجود وحدت تشکیکی و وحدت شخصی

ملاصدرا سه سیر فلسفی اصالت ماهیت (یا مبنای قوم) اصالت وجود وحدت تشکیکی و اصالت وجود وحدت شخصی را تجربه کرده است؛ این سه سیر چون حکم اصل و محور مباحث حکمت متعالیه را دارد به تحول در فروع و نتایج می­انجامد؛ به دلیل ارتباط نظام وار مطالب، در مساله­ی حقیقت علم و موضوعات مختلف مرتبط با آن نیز می­بایست تحولاتی روی دهد که با سه مرتبه­ یاد شده تناسب داشته باشد؛ بنابر سیر اول علم از مقوله عرض و در نتیجه امر ماهوی است حال آن­که به اقتضای مرتبه دوم و سوم علم مساوق با وجود است؛ این تحول به تحول در فروع و لازمه­های بسیاری می­انجامد و تفاوت­های بنیادینی را رقم می­زند. مباحث سیر اول بیشتر متاثر از نگاه غیر وجودی به حقایق مرتبط با مبحث علم است که در فلسفه­ ماقبل صدرایی با عنوان مبنای قوم از آن یاد شده است؛ در این مقاله به اقتضا مقام و فرصت به چند موضوع مقدماتی مهم می­پردازیم که عبارتند از: جایگاه بحث، امر ماهوی یا وجودی بودن علم، ماهیت یا مفهوم بودن علم، تعریف علم، اشترک لفظی یا معنوی بودن علم، متواطی یا مشکک بودن علم و نوع اضافه­ مطرح در علم بر مبنای سه سیر فلسفی.

کلیدواژه ها:

علم ، سه سیر ، اصالت وجود ، نگاه ماهوی ، وحدت تشکیکی ، وحدت شخصی ، ملاصدرا ، فلسفه اسلامی