شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر مشارکت نکردن جوامع روستایی در طرح های آبخیزداری (مطالعه موردی: آبخیز بزیجان- استان مرکزی)

مدیریت جامع آبخیزها مستلزم مشارکت دست اندکاران، به ویژه آبخیزنشینان است و آگاهی از علل مشارکت نکردن مردمی در برنامه های آبخیزداری، نقطه عطف تحقق اهداف مدیریت آبخیزهاست. پژوهش حاضر با هدف شناسایی، طبقه بندی و اولویت بندی این عوامل از منظر کارشناسان و آبخیزنشینان آبخیز بزیجان شهرستان محلات انجام شد. بدین منظور ابتدا این عوامل بر اساس مرور منابع، پرسش از کارشناسان و نیز مصاحبه حضوری با ساکنان منطقه مشخص و طبقه بندی شد. سپس پرسش نامه های دوبه دو زوجی و لیکرت به عنوان ابزار اندازه گیری تهیه و روایی پرسش نامه ها مبتنی بر نظرات کارشناسان تایید شد. در نهایت پس از تعیین حجم نمونه توسط فرمول کوکران و تکمیل ۱۰۱ پرسش نامه ، با کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی و نیز آزمون فریدمن، شاخص ها و زیرشاخص های موثر بر مشارکت نکردن پایدار مردمی در طرح های آبخیزداری آبخیز بزیجان اولویت بندی شد. بر مبنای نتایج، از منظر کارشناسان و آبخیزنشینان عامل آموزشی و ترویجی مهم ترین شاخص در مشارکت نکردن مردم است. کارشناسان معتقدند زیرشاخص های «تمرکز قدرت تصمیم گیری طراحی و اجرا در اداره کل» و «بالا بودن سن ساکنان» بیشترین نقش را در مشارکت نکردن داشت، درحالی که آبخیزنشینان نقش سن ساکنان را بی تاثیر دانسته و از نظر ایشان زیرشاخص های «نارضایتی از نتایج پروژه ها توسط ساکنان آبخیز» و «نادیده گرفتن منافع ساکنان آبخیز به عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم» بیشترین نقش را داشته اند. هر دو گروه، اعتقادی به وجود و نقش اختلافات قومی و محلی نداشتند ولی آنچه در بررسی کلی می توان به آن اشاره کرد، عدم آشنایی و توجه به اهداف و نیازهای دو گروه بود.

کلیدواژه ها:

آبخیز بزیجان ، آزمون های ناپارامتریک ، پرسش نامه ، مدیریت جامع آبخیز ، مشارکت آبخیزنشینان