تحلیل کارآمدی آموزش مبتنی بر نقشه مفهومی در قالب چندرسانه ای بر بهبود مهارت های اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی

پیشینه و اهداف: به کار گیری نقشه مفهومی از جمله رویکردهای نوین آموزشی است که ریشه در رویکرد ساختن گرایی دارد. در ساختن گرایی براهمیت ساختن دانش از راه ارتباط دادن پیش آموخته ها با آموخته های جدید تاکید می شود. در این دیدگاه ارتباطی و بر اساس رویکرد نقشه مفهومی افراد بین یادگیری پیشین و جدید به جست و جو می پردازند، خود افراد طرح واره ها یا نقشه های ذهنی خود را می سازند و در یادگیری های جدید این نقشه های ذهنی بازنگری گسترده و بازسازی می شوند. نقشه های مفهومی  ابزاری برای نمایش روابط بین مفاهیم؛ به طریقی منسجم و مبتنی بر سلسله مراتب است که یادگیری معنادار را آسان می سازد، زیرا که در این روش مفاهیم به صورت اجزای پراکنده از هم نبوده بلکه در قالب شبکه ای از روابط نسبت به هم قرار دارند. همچنین به دلیل برخورداری از ویژگی های منحصر به فرد، نقشه های مفهومی در تسهیل تفکر خلاقانه نیز موثر می باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش فعال یادگیری به کمک نقشه ی مفهومی معلم ساخته با تلفیق چند رسانه ایدر یادگیری مهارت های اجتماعی دانش آموزان با نیازهای ویژه (کم توان ذهنی) بوده است. روش ها: روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل می باشد. جامعه مورد مطالعه حاضر را دانش آموزان کم توان ذهنی در محدوده شهر دیواندره به تعداد ۱۸ نفر تشکیل داده و نمونه مشتمل است بر ۱۴ دانش آموز کم توان ذهنی (خفیف) ۱۶-۱۴ ساله با حذف افرادی که علاوه بر مشکل ذهنی دچار اختلال جسمی نیز بوده اند. انجام نمونه گیری از نوع تمام شماری محسوب می شود. ابزار پژوهش پرسشنامه ی محقق ساخته مهارت های اجتماعی است که در سه مولفه تعامل با دیگران، رفتار اجتماعی سازگارانه و کنترل خود با پایایی ۸۰/۰ مورد اندازه گیری قرار گرفت. برای مقایسه مولفه های مهارت اجتماعی بین دو گروه کنترل و آزمایش از آزمون U من- ویتنی استفاده شد.  برای مقایسه توافق بخشی پیش آزمون و پس آزمون در گروه آزمایش پس از مداخله ی اثر از آزمون رتبه های علامت دار ویلکاکسون همراه با اندازه اثر استفاده شد. یافته ها: نمرات پس آزمون نسبت به پیش آزمون در گروه آزمایش از لحاظ آماری تفاوت معناداری وجود داشت. میزان یادگیری مهارت اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی (خفیف) که به شیوه ی نقشه های مفهومی معلم ساخته با تلفیق چند رسانه ای آموزش دیده بودند متاثر از این شیوه از آموزش نسبت به آنها که از روش معمول آموزش استفاده می کنند بالاتر بوده است. نتیجه گیری: آموزش مبتنی بر منظور نمودن نقشه مفهومی در قالب چندرسانه ای می تواند در بهبود یادگیری خرده مقیاس هایی در زیر مجموعه مهارت های اجتماعی، رفتار اجتماعی سازگارانه، در بهبود یادگیری مهارت های اجتماعی به شکل تعامل با دیگران، یادگیری مهارت های اجتماعی در شکل کنترل خود و در ریز مولفه هایی همچون تمیز نگه داشتن میز خود، بحث و گفتگو در مورد احساسات و هیجانات خود، نشان دادن واکنش مناسب به غریبه ها، تفکیک عادات خوب و بد و ابراز خوشحالی به هنگام موفقیت در مولفه کنترل خود موثر واقع شود. تجربه آموزش به شیوه های نقشه مفهومی معلم ساخته در تلفیق با چندرسانه ای حاکی از تاثیر کاربرد شیوه های فعال و نوین در آموزش برای یادگیری معنادار در کودکان کم توان ذهنی، عینی کردن آموزش های دانش آموزان کم توان ذهنی همراه با رسانه های آموزشی به روز و موثر مانند عکس ها، فیلم ها، انیمیشن ها و سایر نرم افزارهای آموزشی، تهیه منابع آموزشی مورد نیاز مهارت های اجتماعی متناسب با شرایط زمانی مناسب برای کودکان کم توان ذهنی و ترسیم نقشه هایی برای برقراری ارتباط بین اجزاء اصلی و فرعی مفاهیم مرتبط با مهارت های اجتماعی است. مجموعه ها و سازمان های آموزشی بهتر است در توسعه و بهبود یادگیری این گروه از دانش آموزان به آنها توجه داشته باشند.

کلیدواژه ها:

نقشه مفهومی ، چندرسانه ای ، مهارت های اجتماعی ، کم توان ذهنی