بررسی سیر تحول آیین تولد و مرگ در شاهنامه

شاهنامه، کتاب ملی ایران است که فرهنگ و باورهای اسطوره ای، پهلوانی و تاریخی ایران قدیم را به تصویر می کشد. بخش قابل توجهی از شاهنامه دربرگیرنده آیین و سنن اقوام ایرانی از دور پیش از تاریخ تا روزگار فردوسی است. لذا، با بررسی و تطبیق سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی شاهنامه می توان سیر تحول هریک از این آیین و سنن را واکاوی نمود. از این روی، مقاله حاضر می کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی، سیر دگرگونی آیین تولد و مرگ در سه دوره اسطوره ای، پهلوانی و تاریخی را در بر می گیرد. نتیجه این بررسی نشان می دهد که آیین تولد در شاهنامه با آداب خاصی همراه بوده است آدابی چون نام گذاری، پرورش توسط دایه و آموزش به دست فرهنگیان که در سه بخش شاهنامه بروز و ظهور یافته است. نام گذاری در شاهنامه امری مهم در بو تولد نهوزاد بوده که گاه توسط پدر، مادر، موید و وزیر انجام می گرفته است. پرورش توسط دایه هم در داستان های فراونی از شاهنامه انعکاس داشته است و گاهی علاوه بر شیر دادن و پرورش در ادامه مسر زندگی همراه فرد و در جریان امور شخص و همراه وی می باشد. اموزش توسط فرهنگیان به کودک نیز با توجه به جامعه طبقاتی به کاستی های مهم و فراوانی همراه بود از جمله اینکه تعلیم و تربیت ویژه طبقات شاهان و فرمانروایان بوده و عموم مردم تحصیل و تربیت محروم بودند. آموزش توسط فرهنگیان در بخش اساطیری بروز نداشته و در بخش پهلوانی تحت عنوان دلاوری و مقام پهلوانی در ایران باستان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. در مورد آیین مرگ نیز بریدن دم و یال اسب، مویه کردن و گریستن از اعمال متداول هنگام بی قراری و اندوه بوده است. وصیت کردن، آدابی نو و بدیع می باشد. شستشو میت و کفن و دفن و معطر کردن توسط موبد معمولاانجام می شده است و آن ها را در تابوت و دخمه قرارمی دادند.

کلیدواژه ها:

فرهنگ عامه ، تولد ، مرگ ، اساطیری ، پهلوانی ، تاریخی ، شاهنامه