تبیین مفهوم فضای مرزی جهت تحلیل الگوهای حرکتی بین درون و بیرون در نمونه هایی از مسکن معاصر شهر زنجان

بیان مسئله: مرزها در معماری، درون و بیرون را از هم متمایز کرده و بر موجودیت یافتن هر دو صحه می گذارند. چگونگی ارتباط درون و بیرون از طریق فضای مرزی هدایت می شود. استحاله مفهوم درون و هجمه بیرون به درون که در ادامه مفهوم پیوستگی فضایی توجیه می شود! مسئله ای ویژه در معماری بوده و مسکن از جمله فضاهایی است که بیشترین اثرات منفی را در پی این اتفاق متحمل می شود. این پژوهش با تبیین مفهوم فضای مرزی و ویژگی ها آن در پی تحلیل الگوهای ارتباطی میان درون و بیرون است. سوال تحقیق: فضای مرزی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟ و چه الگوهای ارتباطی متاثر از فضای مرزی رابطه درون و بیرون را هدایت می کند؟اهداف تحقیق: هدف از تحقیق شناخت ویژگی های فضای مرزی و تاثیر آنها بر شکل گیری الگوهای حرکتی در فضای مسکن است.روش تحقیق: ماهیت پژوهش در این مقاله کیفی و با راهبرد توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر موردپژوهی است. شیوه های گردآوری داده ها ترکیبی از منابع کتابخانه ای و پیمایش میدانی است. پس از تعریف فضای مرزی بر اساس مفهوم مرز و اصل تفکیک و سپس ارتباط فضا، سه ویژگی برای فضای مرزی به عنوان فضای کنترلی-تعاملی شامل: حرکت، سازماندهی فضایی و فرم فضایی شناسایی شد. در مرحله بعد نمونه های موردی شامل ۹ خانه در یک بازه ۵۰ ساله شامل سه دوره زمانی از ۱۳۵۱ تا ۱۴۰۱ هجری شمسی در شهر زنجان مورد مطالعه قرار گرفتند. جهت مطالعه نمونه های موردی از روش نحو فضا استفاده شده است. برای شناسایی فضاهای مرزی در نمونه های موردی از نمودار توجیهی به وسیله نرم ابزار ای گراف بهره گرفته شده و تحلیل حرکت در فضا به شیوه عامل محور توسط نرم ابزار دیپث مپ انجام شده است. تحلیل وی جی ای نیز جهت مطالعه سازماندهی فضایی مورد استفاده قرار گرفت. تحلیل فرم فضایی نیز آماری است. جهت آزمون و اثبات نتایج عددی به روش آمار استنباطی از تحلیل همبستگی پیرسون در نرم-افزار اس پی اس اس۲۶ استفاده شده است.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: نتایج نشان می دهد که در بازه ۵۰ ساله فضا از حالت چند بخشی به سوی فضای گشوده حرکت کرده است. حضور مرز به صورت فضایی سبب شکل گیری الگوهای حرکت متنوع شده در نتیجه رفتارها و فعالیت های متنوع در فضا را سازماندهی می کند. مهم ترین مولفه شناسایی شده مربوط به تعداد فضا در خانه است که منجر به تنوع سازماندهی و الگو های حرکتی در خانه می شود. الگوهای حرکت شامل چهار دسته؛ ۱- چرخشی، ۲- مستقیم - واگرا، ۳- مستقیم- هم گرا و ۴- ترکیب مستقیم- هم گرار- واگرا است.

کلیدواژه ها:

فضای مرزی ، حرکت ، سازماندهی فضایی ، فرم فضایی ، نحو فضا