تنوع ژنوتیپ های کلزای بهاره از نظر پاسخ فیزیولوژیکی و عملکرد دانه در شرایط مطلوب و تنش کم آبی

به منظور ارزیابی اثر تنش کم آبی در کلزا (Brassica napus L. ) آزمایشی به صورت کرت های خرده شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال ١٣٨۲ در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج، اجرا گردید . در این آزمایش ، آبیاری به عنوان عامل اصلی در دو سطح آبیاری معمول براساس 80 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A (شاهد) و کم آبی (قطع آبیاری از مرحله ساقه دهی) و ارقام کلزا به عنوان عامل فرعی در ١٠ سطح شامل ارقام: اوگلا(Ogla)، نوزده - اچ (19-H) ، هایولا ٤٠١ (کانادا) (Hyola 401 canada) ، هایولا ٤٠١ (صفی آباد) (Hyola 401 safiabad) ، هایولا 401 (برازجان) ،(Hyola 401 borazjan)، هایولا 420 ،(Hyola 420) ف سین -3 (Syn-3) ، آپشن 500 (Option 500)، هایولا 308 (Hyola 308)، و کوانتوم (Quantum) به عنوان شاهد مورد بررسی قر ار گرفتند. مقایسه میانگین ها نشان دهنده کاهش میانگین عمل کرد دانه ارقام کلزا(١٦ درصد ) بود که این امر ناشی از کاهش بیشتر تعداد دانه در خورجین (11/3 درصد) و وزن هزار دانه (8/24 درصد ) بود . ارقام از لحاظ تعداد دانه در کپسول (ساقه اصلی و فرعی )، طول کپسول ، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه، میزان کلروفیل b, a، کل و نسبت کلروفیل a به b، اختلاف معنی داری را نشان دادند . بیشترین عملکرد دانه ( ٤٠٩٣ کیلو گرم در هکتار) به رقم سین ٣ و کمترین میزان آن ( ٢٨٧٦ کیلوگرم در هکتار) به رقم هایولا ٣٠٨ تعلق داشت . رقم هایولا ٤٢٠ ، بیشترین تعداد دانه در کپسول (25/25 عدد )، تعداد دانه در کپسول ساقه اصلی (26/75 عدد )، تعداد دانه در کپسول ساقه فرعی (23/75 عدد )، طول کپسول (6/80 سانتی متر ) و عمل کرد روغن دانه ( ١٨٢٤ کیلوگرم در هکتار) را نسبت به سایر ارقام دارا بود که اختلاف آن با سایر ارقام معنی دار شد . میزان پرولین به طور معنی داری تحت شرایط تنش کم آبی افزایش یافت . میزان پرولین درجه خسارت وارده را نشان داد و ارتباطی با تحمل به کم آبی نداشت . همچنین بیشترین میزان کلروفیل a ا (0/3450mg/g.f.w) و کلروفیل کل (0/4688mg/g.f.w) و نسبت کلروفیل a به b (2/88) به رقم هایولا 420 اختصاص داشت که اختلاف آن با سایر ارقام معنی دار گردید . بیشترین میزان کلروفیل b ا (0/1427mg/g.f.w) مربوط به رقم نوزده - اچ بود که اختلاف آن با سایر ارقام معنی دار گردید . بررسی اثرات متقابل آبیاری و رقم نشان داد ک ه در شرایط آبیاری معمول ، بیشترین میزان کلرفیل b ا (0/1749mg/g.f.w) به رقم اوگلا، بیشترین میزان کلروفیل کل (0/5134mg/g.f.w) به رقم نوزده - اچ و بیشترین نسبت کلروفیل a به b (3/00) به رقم هایولا ٤٠١ (صفی آباد) اختصاص داشت ، که اختلاف آن با سایر ارقام معنی دار شد . رقم هایولا 420 توانسته است با دارابودن میزان کلروفیل a ، کل و نسبت کلروفیل a به b بیشتر ، نسبت به سایر ارقام مورد بررسی در شرایط تنش کم آبی ، تعداد دانه در کپسول و تعداد دانه در کپسول ساقه اصلی و فرعی بیشتری را تولید کند و سازگاری بهتری با شرایط تنش داشته باشد . در مقابل، رقم هایولا ٣٠٨ بیشترین حساسیت را به تنش کم آبی داشت .براساس نتایج آزمایش ، ارقامی که محتوای نسبی آب برگ خود را در شرایط خشکی توانستند به میزان بالاتری حفظ نمایند ، عملکرد دانه بالاتری تولید نمودند . همبستگی مثبت و قوی عم کرددانه با محتوای نسبی آب برگ (0/433=r) نیز موید این مطلب بود.

کلیدواژه ها:

تنش کم آبی ، عملکرد ، کلروفیل ، پرولین ، میزان آب نسبی