تحلیلی بر یک دهه مدیریت تلفیقی عوامل خسارت زای گل و گیاهان زینتی کشور

گل و گیاهان زینتی کشور از نظر کمی و کیفی در یک دهه گذشته، رشد قابل توجهای داشته است. تعداد عوامل خسارت زای گل و گیاهان زینتی شامل آفات، بیماریها و علف های هرز مهم بیش از 100 گونه است. روش غالب کنترل این عوامل استفاده از حدود 70 نوع سموم شیمیایی است. اگرچه در بعضی موارد ترکیبات غیر سمی و عوامل بیولوژیک (برای مثال در گل رز گلخانه) به کار گرفته شده است. با افزایش سطح کشت گیاهان زینتی در چند سال اخیر، مسایل آفات و بیماریها و علفهای هرز این گیاهان نیز شیوع بیشتری یافته است. افزایش خسارت ناشی از آنها به دلیل ورود آفات و عوامل بیماریزای قرنطینه به همراه ورود بیرویه اندامهای تکثیری این گیاهان، تعدد وجود سموم آفتکش بدون مجوز ثبت و مصرف نامناسب و بیش از حد سموم و بروز پدیده مقاومت در آفات و عوامل بیماریزا، جابجایی اندامهای تکثیری آلوده این گیاهان در سراسر کشور و بدون رعایت قرنطینه داخلی، عدم انتقال دانش گیاهپزش کی گیاهان زینتی به تولیدکنندگان این رشته و مروجین، عدم شرایط مناسب کشت، آبیاری و تغذیه در گلخانهها و فضای باز میباشد. مجموعه کاستیهای بالا سبب شده کنترل آفات و بیماریها ی گیاهان زینتی محدود به استفاده از سموم شیمیایی با غلضتهای دو یا چند برابر شود. رشد قابل ملاحظه تحقیقات در باره عوامل خسارت زای گیاهان زینتی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی بویژه تاسیس پژوهشکده گل و گیاهان زینتی و نیز افزایش تعداد پایان نامه های دانشجویی در این ارتباط از رخداد های مهم و با اهمیت یک دهه گذشته است. سند تحقیقات راهبردی آفات و بیماریهای گل و گیاهان زینتی در سال 1388 توسط محققین موسسه تحقیقات گیاهپزشکی و مرکز ملی گل و گیاهان زینتی محلاتتهیه و تدوین شد. اما آنچه که اجرا و پیگیری نشد مفاد این سند مهم راهبردی بود. برای برون رفت از شرایط کنونی موارد زیر پیشنهاد می شود. -1 رعایت اصول قرنطینه جدی و پیشگیری از ورود آفات و بیماریهای قرنطینه به کشور همراه ورود بذر، قلمه، پیاز، ریزوم، غده و گیاه کامل آلوده از کشورهای مختلف که باعث شیوع وسیع بیماریهای ناشناخته و خسارتزا درگلخانه های کشور میشوند. مدیریت کنترل این عوامل به دلیل ناشناخته بودن بیولوژی آنها پیچده و مشکل است. این مسئله بخصوص در زمینه عوامل باکتریایی، ویروسی و فیتوپلاسمایی نمایانتر است . برای مثال نماتد Cactodera cacti و تریپس غربی گل Frankliniella tenuicornis ,F. occidentalis قارچ Phytophthoracinnamomi و ویروس necrotic spot virus (INSV) اشاره نمود. بنابراین ردیابی انتشار آفات و عوامل بیماریزای قرنطینه گیاهان زینتی در داخل کشور و نیز اجرای برنامه قرنطینه در مبدا بسیار مورد تاکید است.2- تسریع در روند جایگزینی استفاده از سموم شیمیایی با روشهای کنترل غیرشیمیائی و بیولوژیک مانند استفاده از ترکیبات کودی دو گانه نقش ( غذایی و پیش گیری یا کنترل آفت ) کاربرد انواع شکارگرها و پارازیتوئیدها و آنتاگونیست ها علیه آفات و بیماریها در قالب برنامه مدیریت تلفیقی. 3- بروز پدیده مقاومت در حشرات و کنه های آفت و قارچ های بیمارگر گیاهی در نتیجه استفاده مکرر از سموم بر روی جمعیت های تقریبا محدود و بسته بویژه در گلخانه ها امری جدی است. بررسی اثر سموم جدید آفتکش و قارچکش جهت جایگزینی با سموم قدیمی برای کنترل بهینه آفات و بیماریهای گیاهی و تسریع در روند ثبت آنها ضرورت دارد تا از ورود سموم بدون مجوز و آزمایش نشده نیز جلوگیری شود. همچنین به کارگیری ماشین آلات و دستگاه های نوین سم پاشی میتواند تاثیر و کارایی سموم آفت کش را افزایش دهد. 4- تدوین قوانین مبنی بر نظارت کارشناسی و تعیین مسئول فنی بر تولید گیاهان زینتی. به تحقیق ثابت شده است پایش جمعیت عوامل خسارت زا و تعیین زمان دقیق انجام عملیات کنترل تا 50 درصد مصرف سموم را کاهش می دهد. بازنگری در ماموریت و عملکرد کلینیک های گیاهپزشکی توصیه میشود. 5- استفاده از روش های نوآورانه بویژه در ارتباط با بیوتکنولوژی در گیاهپزشکی. 6- کنترل علفهای هرز گیاهان زینتی درگلخانهها و فضای باز مغفول مانده است. توجه جدی به کنترل علفهای هرز گیاهان زینتی بویژه در فضای باز مورد تاکید است. 7- بهینه سازی روشهای کشت هیدروپونیک و بدون خاک جهت کنترل بیماریهای خاکزاد گیاهان زینتی با رعایت اصل احیای فعالیت بیولوژیکی بستر کشت. اصلی ترین چالش گیاهپزشکی گل و گیاهان زینتی کشور مصرف بی رویه سموم آفت کش و عدم کاربرد روش های غیر شیمیایی و به ویژه روش کنترل بیولوژیک است. علت بخشی از این مشکلات ریشه در ساختار غلط سازه گلخانه ها و کافی نبودن تجهیزات و تاسیسات مناسب دارد، که بی تردید با اصلاح سازه گلخانه و به کارگیری تجهیزات مناسب رفع خواهد شد.