امربین الامرین در ترازوى براهین عقلى و آیات قرآن

در مقاله نخست به دو گروه ازدلایل نظریه هاى جبرى اشاره کرده و آن ها را بررسى کردیم بخصوص گروه نخست از مستندات جبرگرایان را که ناظر به مفاهیم دینى بویژه صفات خداوند مانند توصیف خاص از علم ازلى، خالقیت مطلقه، مشیت واراده عام هستند، به نقد گذاشتیم و پیش فرضهاى این نظریه مانند توحید در خالقیت، اعتبارى بودن اصل علیت، انکار عدل الهى و حسن و قبح عقلى و نیز اعتقاد به صدور مباشرى افعال وحوادث از خداوند را ناصواب دانسته و با مفروضات آن گفتار خطاى آنها را روشن ساختیم.در ادامه و در این مقال نویسنده بر آن است تا به صورت اجمالى و درحد ضرورت ونه به تفصیل، به تبیین کلامى و قرآنى نظریه مختار پرداخته وبا بهره گیرى از برخى قواعد و روش فلسفى حکمت متعالیه واز رهگذر ارجاع به پیش فرض ها و اصول محکم مانند: 1- توحید افعالى وتاثیر استقلالى خداوند 2- اصل علیت و فاعلیت مجارى و وسایط و 3- مراتب تشکیکى وجود و نیز بررسى گروههاى آیات قرآن، ضمن اشاره به ضعف و نقصان نظریه تفویض به نظریه قویم امربین الامرین دست یابد و وجاهت آن را نشان دهد.عقیده امر بین الامرین برپایه اصولى نظرى مانند حسن و قبح ذاتى و مستقلات عقلیه و نیز حکمت و عدل الهى و توحید صفاتى استوار است هم چنانکه بر اصولى وحیانى مانند توحید افعالى و خالقیت استقلالى خداوند، مشیت مطلقه و علم ازلى مبتنى است که هیچ یک را به بهانه دیگرى مورد نفى یا تردید قرار نمى دهد. از این نظر همه آنها در یک نظام فکرى ریاضى گونه که هر یک مترتب بر دیگرى و مکمل و مقوم اجزاء این نظریه است پایه ریزى شده اند