مطالعه ماهیت جریان برگشتی آبیاری و عوامل موثر و روش های برآورد آن

یکی از پارامترهایی که در برنامه ریزی استفاده از منابع آب نقش اساسی دارد و علیرغم اهمیت آن به خوبی شناخته نشده است، مقدار آبی است که پس از مصرف به صورت جریان های برگشتی به منابع آب سطحی و زیرزمینی بازمی گردد. هدف از تحقیق حاضر مطالعه مروری ماهیت جریان برگشتی آبیاری و تعیین عوامل موثر و روش های برآورد آن می باشد تا ضمن شناخت بیشتر این پارامتر و برآورد دقیق تر آن، با بیلان و برنامه-ریزی دقیق تر مدیریت منابع آب زیرزمینی، به احیا و پایداری آبخوان ها کمک نماید. در این راستا، بر اساس مطالعات جامع منابع آب کشور، مقادیر ضرایب جریان برگشتی کشاورزی، شرب و صنعت، منابع آب سطحی و منابع آب زیرزمینی برای حوضه های درجه دو کشور محاسبه گردید. برطبق نتایج، مقدار ضریب جریان برگشتی در بخش کشاورزی و شرب و صنعت به ترتیب در حوضه هامون هیرمند با 0/12 و در حوضه تالش مرداب انزلی با 0/37 از کمترین مقدار و در حوضه گاوخونی با 0/42 و در حوضه مرزی غرب با 0/89 از بیشترین مقدار برخوردار بودند. همچنین ضرایب جریان برگشتی متوسط کشوری در بخش کشاورزی و بخش شرب و صنعت به ترتیب 0/26 و 0/67 به دست آمد. باوجوداینکه جریان برگشتی در بیلان آب کشور سهم 30 میلیارد مترمکعبی دارد، برآورد آن از روش شناسی مدونی برخوردار نیست و به ویژه در مورد ماهیت و مقدار جریان برگشتی در سامانه های مختلف آبیاری، اجماع نظر و استاندارد مشخصی وجود ندارد. لذا با نظر به سهم قابل توجه جریان برگشتی در منابع آب، پیشنهاد می گردد، دستورالعمل جامعی برای برآورد آن در شرایط مختلف ارایه گردد.

کلیدواژه ها:

آبخوان ، نیاز آبی ، جریان برگشتی ، حوضه ، منابع آب