برآورد آسیب پذیری آبخوان با استفاده از مدل های رتبه دهی توصیفی DRASTIC و CD (مطالعه موردی: دشت لنجانات اصفهان)

تعیین حریم کیفی منابع آب نگرشی ساختاری و راهبردی محسوب می گردد که در سطوح کلان مدیریت منابع آب کشور برای حفاظت و بهره برداری پایدار از این منابع حیاتی مطرح گردیده است. آبخوان روخانه لنجانات در جنوب غربی استان اصفهان قرار دارد. مدیریت منابع آب در این محدوده بیشتر از طریق آبهای زیرزمینی است. با توجه به شرایط هیدرولوژیکی و زمین شناسی منطقه و تاثیر منابع آلاینده حاصل از اراضی کشاورزی، صنعت و فاضلاب شهری بر منابع آب زیرزمینی، میزان آسیب پذیری طبیعی آبخوان با مدلهای DRASTIC و CD ارزیابی و با تلفیق آلاینده نیترات در سطح آبخوان به حریم کیفی تبدیل شد. مدل DRASTIC از هفت ویژگی طبیعی آبخوان شامل عمق تا سطح آب زیرزمینی، تغذیه، محیط آبخوان، خاک، توپوگرافی، تاثیر ناحیه غیر اشباع و هدایت هیدرولیکی آبخوان تشکیل شده است. در مدل CD علاوه بر هفت پارامتر مدل DRASTIC ، تاثیر کاربری اراضی نیز در نظر گرفته شده است. لایهها پس از رتبه دهی و وزن دهی در محیط ArcGIS با یکدیگر ترکیب شدند و میزان آسیب پذیری آبخوان با دو مدل تعیین گردید. بر طبق نتایج، میزان آسیب پذیری با شاخص DRASTIC بین 87 تا 157 و با شاخص CD بین 130 تا 236 ارزیابی گردید. به منظور واسنجی شاخصها از آلاینده نیترات که گویای آلودگی حاصل از کشاورزی و فاضلاب است، استفاده شد، میزان همبستگی پیرسون بین مدل DRASTIC و CD با نیترات به ترتیب 27 و 31 درصد تعیین شد. با توجه به همبستگی پایین مدلهای آسیب پذیری با آلاینده نیترات، آزمون رتبه ای ویلکاکسون برای اصلاح رتبه در مدل DRASTIC به کار رفت. بعد از اصلاح رتبه پارامترهای عمق، تغذیه، محیط آبخوان و هدایت هیدرولیکی، لایهها مجددا ترکیب شدند. شاخص بدست آمده به دلیل در نظر گرفتن شرایط آلودگی در واقع حریم کیفی آبخوان است که با آلاینده نیترات 67 درصد همبستگی داشت. بر طبق نقشه حریم کیفی میزان آسیب پذیری و آلودگی آبخوان از مرکز به سمت شمال آبخوان زیاد و بسیار زیاد است. علت این امر شرایط طبیعی آبخوان از جمله شیب هیدرولوژیکی و تراکم زمینهای کشاورزی و شهری در این محدوده است.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری ، حریم کیفی ، نیترات ، آب زیرزمینی ، ویلکاکسون