تبیین رابطه تعاملات همسایگی و حس تعلق به فضاهای مابین درمجموعه های مسکونی (مطالعه موردی دو مجموعه مسکونی در تهران)

مجتمعهای مسکونی به عنوان یکی از اساسی ترین عملکردها در عرصه معماری، میتوانند شکل دهندهی رفتار ساکنان و روابط بین آنها در پیوندهای اجتماعی باشند. اما با افزایش سریع شهرنشینی و صنعتیشدن نحوه زندگی بسیاری از مردم تغییر کرده و حمایتهای اجتماعی همسایگان از همدیگر در گذشته، امروزه وجود ندارد. درحالی که حمایتها و تعاملات همسایگان، سرمایه های اجتماعی هرمحیط هستند که زمینه بهبود زندگی جمعی را فراهم میآورند. از طرفی ساختمان های مسکونی و معماری فضای مثبت همواره مورد توجه معماران بوده است ولیکن به همان اندازه هیچگاه فضای منفی باقیمانده مورد توجه نبوده است. این فضای بینابینی همواره درملاحظه ثانویه قراردارد و این درحالیست که این فضا بستر اصلی وقوع پیوندهای همسایگی است. دراین میان احساس تعلق مکانی نقطه تلاقی عناصر کالبدی، ساختارهای اجتماعی و مفاهیم ذهنی است. به همین دلیل توجه به نقش آن در تعاملات جاری در محیطهای مسکونی، ضروری است. مطالعهی کنونی باهدف کشف ارتباط میان تعاملات همسایگی و حستعلق ساکنان به فضاهای مابین و ویژگیهای کالبدی این فضاها برای تبدیل شدن به بستر تعاملات، انجام گرفته و در پی رسیدن به راهکارهای کالبدی برای ارتقاء این تعاملات و به دنبال آن ارتقاء کیفیت سکونت است. به لحاظ روش، این پژوهش در زمره تحقیق های آمیخته ی کمی و کیفی است. در بخش کیفی، تحلیل داده ها توسط مشاهدات میدانی و به صورت ثبت قرارگاه رفتارهای تعاملی درفضاهای مابین و مشترک مجتمعها، براساس رفتارهای تعاملی غالب ساکنین انجام شده است. در بخش کمی توسط پیمایش پرسشنامه ای، میزان حستعلق ساکنان به فضاهای مابین در محل سکونتشان و ویژگیهای کالبدی این فضاها و کیفیت تعاملات آنها با همسایگانشان و فضاهای مورد استفاده برای این تعاملات مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج تحلیل داده ها به صورت کمی ارایه شده است. روند پژوهش براساس این فرضیه تدوین گردیده که ویژگیهای کالبدی فضاهای مابین بر احساس تعلق ساکنان اثرگذار بوده و تعاملات همسایگی بیشتردر بخشهایی از فضاهای مابین اتفاق میافتد که ویژگیهای بستر فیزیکی آنها تعلق مکانی را درساکنان برمیانگیزد. نتایج به دستآمده از آزمون فرضیه و تحلیل داده ها حاکی از وجود رابطه دوسویه بین کیفیت تعاملات همسایگی و احساس تعلق ساکنان به فضاهای مشترک و مابین بوده و همچنین ابعاد زیبایی شناسی و دید منظر و وجود مبلمان مناسب موثرترین ویژگیهای کالبدی این فضاها ارزیابی شدند.

کلیدواژه ها:

فضای مابین ، مجموعه های مسکونی ، تعاملات همسایگی ، تعلق مکانی