تهیه و ارزیابی هیبریدهای منوژرم و مولتی ژرم متحمل به خشکی در چغندرقند

با توجه به محدودیت منابع آبی استفاده از ارقام چغندرقند متحمل به تنش کم آبیاری می تواند به زراعت این محصول در مناطق نیمه خشک کمک کند. در سال ‮‭1391‬ از تلاقی شانزده فامیل نیمه خواهری متحمل به خشکی با دو سینگل کراس منوژرم و مولتی ژرم هیبریدهایی تهیه گردید که در سال ‮‭1392‬ در دو منطقه کرج و همدان مورد مقایسه محصولی قرار گرفتند. هر دسته از هیبریدها به همراه دو شاهد متحمل به خشکی داخلی و خارجی و دو شاهد غیرمتحمل در مجموع شامل ‮‭20‬ رقم در قالب دو آزمایش جداگانه ارزیابی شدند. هر دو آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات که فاکتور اصلی آن شامل دو سطح (آبیاری با اعمال تنش خشکی و آبیاری بدون تنش) و فاکتور فرعی شامل ‮‭20‬ سطح (‮‭16‬ هیبرید و 4 رقم شاهد) بود در مناطق مورد نظر اجرا شد. آبیاری در دو حالت (تنش و بدون تنش) تا مرحله تنک و وجین (استقرار بوته ها) بطور معمول انجام گردید. پس از آن در شرایط بدون تنش، آبیاری پس از ‮‭90‬ میلی متر تبخیر و در شرایط تنش در کرج براساس حدود ‮‭200‬ میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس ‭A ‬با روش نشتی و در همدان براساس ‮‭30‬ میلی متر تبخیر از تشتک و به مقدار پنجاه درصد نیاز آبی گیاه با روش نواری قطره ای (تیپ) صورت گرفت. هر آزمایش دارای چهار تکرار بود و کرت های آزمایشی بصورت سه خط به طول هشت متر و فاصله خطوط ‮‭50‬ سانتیمتر در نظر گرفته شدند. در طول فصل رشد صفاتی مانند تعداد بوته بعد از استقرار، نمره رشد و یکنواختی مورد اندازه گیری قرار گرفت. در پایان دوره رشد و زمان برداشت، ریشه های هر کرت شمارش و توزین شد. همچنین خمیر گیری از ریشه های چغندر قند جهت تجزیه صفات کمی و کیفی چغندر قند انجام گرفت. در میان هیبریدهای جدید منوژرم و در شرایط تنش رطوبتی، عملکرد شکر دو هیبرید (‮‭7112‬ * 8‭-SB‬‮‭36‬)*‮‭7-110‬‭-HSF ‬و (‮‭7112‬*‮‭25‬‭-SB‬‮‭36‬)*‮‭52-111‬‭-HSF ‬در کرج به ترتیب ‮‭10/17‬ و ‮‭10/06‬ تن در هکتار و در همدان ‮‭7/33‬ و ‮‭7/62‬ تن در هکتار محاسبه گردید که بهتر از شاهد داخلی و قریب به یک تن بیشتر از شاهد خارجی بود. هیبرید مولتی ژرم (‮‭27‬‭-I‬‮‭13‬‭*SB‬‮‭36‬)*‮‭52-110‬‭-HSF ‬نیز با عملکرد شکر ‮‭10/43‬ تن در هکتار در کرج و ‮‭6/92‬ تن در هکتار در همدان در شرایط تنش جزو هیبریدهای برتر مشترک در هر دو منطقه بود. در مقایسه با شاهد متحمل خارجی درصد قند کلیه هیبریدها کمتر و در مورد بسیاری از آنها اختلاف موجود معنی دار بود که نشان می دهد در رابطه با این صفت می بایست تحقیقات بیشتری انجام شده و انتخاب های موثرتری صورت گیرد. واژه های کلیدی: چغندر قند، ژرم پلاسم، خشکی