بررسی استفاده بهینه از فاضلاب ها برای تولید گندم

جهت بررسی اثر پساب فاضلاب شهری شمال اصفهان ،جنوب تهران واقع در ورامین و اراضی کشاورزی مزرعه نمونه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس بر خاک و گیاه گندم، تحقیق حاضر به مورد به اجرا در آمد. برای انجام کار تعدادی از مزارع تحت آبیاری با پساب فاضلاب شهری و تحت آبیاری با آب چاه انتخاب گردید. نمونه خاک در زمان کاشت و پس از برداشت وهمچنین عملکرد و اجزای عملکرد گیاه گندم هنگام برداشت محصول مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مطالعه حاضر در جنوب تهران در قالب دو آزمایش مجزا اجرا شد.آزمایش اول در سطح ‮‭100‬ هکتار از ارضی گندمکاری تحت آبیاری با فاضلاب و اراضی گندمکاری تحت آبیاری با آب قنات (اراضی شاهد) که در نزدیکی یکدیگر بودند اجرا شد. آزمایش دوم در قالب طرح آماری کرتهای یکبار خرد شده در سه تکرار در اراضی گندمکاری ورامین اجرا شد. در این آزمایش فاکتور اصلی ازت با منبع کود اوره در چهارسطح شامل صفر (،‮‭50‬‭(N‬0 درصد توصیه (‮‭75 , (N‬‮‭90‬ درصد کمتر از توصیه ‭(N‬‮‭135‬) و توصیه بر اساس آزمون خاک ‭(N‬‮‭180‬) و فاکتور فرعی فسفر و پتاس با منبع کودهای سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم در سه سطح شامل صفر ‭(P‬0K0)، پتاس ‮‭50‬ درصد کمتر از توصیه و فسفر ‮‭50‬ درصد کمتر از عرف زارعین ‭(P‬‮‭12‬K‮‭13‬) و پتاس معادل توصیه و فسفر معادل عرف زارعین ‭(P‬‮‭24‬K‮‭25‬) بود. نتایج حاصل از آزمایش اصفهان حاکی است که پساب فاضلاب جهت بهره گیری در آبیاری در درازمدت می تواند سبب تجمع عناصر سنگین در خاک و گیاه شود و محدودیت از نظر پارامترهای ‭TSS ‬و ‭COD ‬برای آبیاری موجب گردد اما در کنار این فاکتورهای منفی پساب می تواند در کمک به حاصلخیزی خاک از جمله از نظر عناصر N، P، ‭K ‬و درصد ماده آلی موثر باشد. ضرورت دارد پساب فاضلاب شهری از نظر فاکتورهای محدود کننده رفع محدودیت شده آنگاه مورد مصرف قرار گیرد و از طرف دیگر مسایل بهداشتی مربوط به پساب فاضلاب نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نتایج آزمایش مشهد نشان داد که عملکرد و اجزای عملکرد گندم در اراضی شاهد و مصرف پس آب فاضلاب معنی دار نبوده است ولی بیشترین میزان عملکرد دانه و کاه به ترتیب به مقدار ‮‭3878‬ و ‮‭14530‬ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آبیاری کامل با فاضلاب بود. بیشترین وزن هزار دانه به مقدار ‮‭39/7‬ گرم در تیمار آبیاری با مخلوط فاضلاب و آب چاه بدست آمد. اندازه گیری نفوذپذیری خاک در تیمارهای مختلف نشان داد که نفوذ نهایی در تیمارهای آبیاری کامل با فاضلاب، آبیاری با مخلوطی از آب چاه و فاضلاب و آبیاری با آب چاه به ترتیب ‮‭17‬/،‮‭0/83 1‬ و ‮‭0/66‬ سانتیمتر در ساعت بود. به نظر می رسد که ماده آلی موجود در فاضلاب سبب دانه بندی بهتر و بهبود ساختمان خاک شده، در نتیجه نفوذپذیری خاک افزایش یافته است. تجزیه تحلیل نتایج ورامین نشان داد که مطابق نتایج آزمایش اول میانگین غلظت عناصرسنگین در خاکهای آلوده و شاهد برای عناصر‭Cu ‬،‭Pb ‬، ‭Zn‬،‭Cd ‬و‭Ni ‬معنی دار بود و بدنبال آن غلظت عناصر‭Pb ‬و‭Cd ‬در گیاهان آلوده و شاهد نیز معنی دار گردید. همچنین نتایج نشان داد که غلظت عناصر ‭Pb ‬و ‭Cd ‬در خاکهای منطقه مورد مطالعه خصوصا در خاکهای آلوده چندین برابر حدود طبیعی این عناصر در خاکها می باشد. مطابق نتایج آزمایش دوم صفات عملکرد دانه و کاه گندم، وزن هزار دانه، طول خوشه و تعداد دانه در خوشه ما بین تیمارهای مختلف مصرف ازت، فسفر و پتاس اختلاف معنی دار نداشتند. لذا براساس نتایج آزمایشات مذکور می توان مصرف کودهای ازته، فسفره و پتاسه را بدون کاهش قابل توجهی در عملکرد گندم تعدیل نمود که این امر نیاز به مطالعه و بررسی جامع تری دارد. واژه کلیدی: فاضلاب، فلزات سنگین، گندم، ازت، فسفر و پتاس