بررسی هم کنش های جذب سطحی بور با بعضی از اکسی آنیون های مهم در خاک های خشک و نیمه خشک آذربایجان غربی

بور ‭(B) ‬یکی ازعناصر غذایی کم مصرف برای گیاهان است. قابلیت دسترسی و پویایی بور در خاک متاثر از واکنش های جذب سطحی و واجذبی آن است. در سیستم های طبیعی نظیر خاک، جذب سطحی هر یون در حضور و در رقابت با دیگر یون ها صورت می گیرد. فسفات و سیلیکات از جمله یون هایی هستند که ممکن است تغییر در غلظت آنها موجب تغییر در غلظت بور در فاز محلول و تبادلی گردد. با توجه به اهمیت غلظت تعادلی یون ها در تغذیه گیاه و تولید محصول، در این تحقیق برهم کنش جذب سطحی بور با یون های فسفات و سیلیکات و همچنین اثر افزایش کانی های کلسایت و گیوتایت بر روی رفتار و ظرفیت جذب سطحی این یون ها بررسی گردید. در سیستم های رقابتی، افزایش فسفر موجب کاهش نسبتا شدید جذب سطحی بور(در حدود %‮‭50‬) گردید. در این سیستم اثر قدرت یونی در خاک های با بافت سبک بیشتر از خاک های با بافت سنگین بود. افزایش کلسایت موجب کاهش جذب سطحی بور و فسفات گردید ولی افزایش گیوتایت رقابت بین آنها را کاهش و با افزایش سطح جذب، جذب سطحی آنها را افزایش داد. رفتار جذب سطحی بور در حضور سیلیسیم تابعی از غلظت سیلیسیم بومی خاک بود. در خاک های با غلظت اولیه سیلیسیم بالا، جذب سطحی بور در حضورسیلیسیم افزایش یافت، اما در خاک های با غلظت اولیه سیلیسیم پایین جذب سطحی بور در حضور سیلیسیم کاهش نشان داد. به نظرمی رسد در خاک های گروه اول، افزایش سیلیسیم موجب فوق اشباع شدن محلول نسبت به سیلیسیم گشته و بنابراین بخشی از آن رسوب کرده است و احتمالا قسمتی از بور نیز همراه آن رسوب کرده و یا روی رسوبات جدید جذب سطحی شده است. واجذب کمتر بور جذب سطحی شده از این خاک ها نیز دلالت بر رسوب همزمان بور با سیلیسیم می کند. مشابه با سیستم های بور- فسفر، در سیستمهای بور- سیلیسیم نیز افزایش کلسایت موجب کاهش جذب سطحی و افزایش گویتایت موجب افزایش جذب سطحی یون ها گردید. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که تحرک، سمیت و قابلیت دسترسی بور برای گیاهان در خاک تابعی از نوع و مقدار ذرات کلوییدی خاک، قدرت یونی محلول و برهم کنش های آن با سایر یون ها است. کلمات کلیدی: بورات ، جذب و رهاسازی، خاک آهکی، رقابت ، سیلیکات، فسفات.