مقایسة ارداویراف نامه با سیرالعباد الی المعاد سنایی

سفرنامه های تمثیلی که با الهام از آموزه های دینی و روایات مذهبی تألیف شده اند، در ادبیات همۀ جهان قابل مشاهده است. در ادبیات فارسی شاهد سفرنامه های تمثیلی گوناگونی هستیم که از مهم ترین آن ها می توان به ارداویراف نامه و سیر العباد الی المعاد سنایی اشاره کرد. ارداویراف نامه، شرح سفری است تمثیلی که با وجهۀ دینی، مذهبی و اخلاقی نوشته شده و در نقطۀ مقابل آن، سیرالعباد سنایی قرار دارد که با صبغه ای فلسفی و عرفانی به رشتۀ نظم درآمده است. از ویژگی های فکری دو رساله، خاستگاه سلسله مراتبی آن هاست که در سیرالعباد به نظریۀ مراتب عقول و در ارداویراف نامه، بر پایۀ روایات مذهبی به سه مرحلۀ بهشت، برزخ و دوزخ اشاره شده است. در هر کدام از این آثار، راهنمایانی، هایت قهرمان داستان را بر عهده دارند که این راهنما در سیرالعباد، پیری روحانی است که مظهر عقل فعال است و در ارداویراف نامه، دو فرشته با نام های سروش پاک و ایزد آذر. این پژوهش سعی دار با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی، به بیان شباهت ها و تفاوت های ارداویراف نامه و سیرالعباد سنایی بپردازد. در همین راستا، پیشینۀ پیدایش این آثار مورد بررسی قرار گرفت و یافته های تحقیق نشان دادند که هر دو اثر، در زمانی به رشتۀ تحریر درآمده اند که اختلافات دینی و مذهبی و تشتت و پراکندگی آرا در اوج خود بوده است؛ بنابراین می توان این گونه برداشت کرد سفرنامه های روحانی و تمثیلی، زمانی بازگو می شوند که هنوز آزادی، مفهومی فراگیر نبوده، نویسندگان این اثار سفرنامه های خود را برای تشفای درون خویش از آشفتگی ها و بی نظمی های دوران خلق می کردند.

کلیدواژه ها:

ارداویراف نامه ، سیرالعباد ، سفر دینی و مذهبی ، سفر تصوفی و عرفانی