چرخش سیاست‌ خارجی عربستان در قبال عراق (۲۰۰۳-۲۰۲۰)؛ گذار از تقابل هویت‌محور به هم‌گرایی منفعت‌گرا

عربستان سعودی، همواره، به تحولات عراق با حساسیت بالایی می‌نگریسته و پتانسیل عظیمی از توانمندی خود در سیاست خارجی را صرف این کشور کرده است که طبیعتاً این موضوع، به‌ویژه پس از ۲۰۰۳ که نگرانی‌های ریاض در قبال معادلات بغداد را بیشتر نمود، در طراحی نقشۀ قدرت در غرب آسیا اثری شگرف داشته است. با وجود این اهمیت، نگاه و اقدامات خاندان سعودی در قبال عراق پساصدام و پساداعش بدون تحول نبوده است. مقالۀ حاضر به بررسی سیاست عربستان در عراق از سال ۲۰۰۳ تا میانۀ سال ۲۰۲۰ پرداخته است و با شناسایی یک نقطۀ چرخش مهم در سال ۲۰۱۶ طی این بازۀ زمانی، به این پرسش اصلی پاسخ می‌دهد: تحول سیاست خارجی عربستان در قبال عراق پساصدام چگونه بوده است؟ فرضیه‌ای که برای پاسخ به این سؤال مطرح شده است، از این قرار است: نگاه غالب بر سیاست عربستان در قبال عراق در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶، منبعث از دغدغه‌های هویتی و رقابت‌های شیعی‌سنی و عربی‌غیرعربی، تقابلی بوده و از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ با توسعۀ مناسبات اقتصادی‌سیاسی با دولت عراق هم‌گرایی داشته است. برای آزمودن این فرضیه، با روش  توصیفی‌تحلیلی، ضمن بهره­گیری از نظریات سازه‌انگاری و نوکارکردگرایی، تبیین شده است که از سال ۲۰۱۶ به‌بعد، عربستان با مشاهدۀ شکست سیاست‌های برآمده از رویکرد شیعه‌ستیز و مواجه‌شدن با نتیجه‌های عکس آن، از یک بازیگر متعصب سنّیِ ضدّ دولتِ غالباً شیعی عراق به یک بازیگر هم‌گرا و همکار با عراق برای جهت‌دهی به معادلات سیاسی این کشور تبدیل شده است.

کلیدواژه ها:

عربستان سعودی ، عراق ، ثبات‌زدایی ، تنش‌زدایی ، سازه‌انگاری ، نوکارکردگرایی