پیرنگ و بررسی آن در داستان سیاوش

پیرنگ در ادب داستانی، ساختمان و اسکلت بندی یک داستان است، به طوری که ضمن رعایتِ قصه ( توالی زمانی کارکردها)، بر روابطِ علّی و معلولی نیز استوار باشد. در داستان سیاوش، گرچه با داستانی حماسی رو به رو هستیم؛ وجود مشترکاتِ ساختاری میان این داستان و درام و تراژدی، اپیزود نخستِ این داستان؛ یعنی تا ترک وطن سیاوش را «داستانی دراماتیک» و اپیزود دوم آن را، از ورود به توران تا کشته شدنش، به عنوان «داستانی تراژیک» معرفی می‏نماید. از سوی دیگر در بررسی ساختِ بن‏مایه‏ای داستان سیاوش، این داستان را می توان در سه واحد‏بن‏مایه‏ای خلاصه کرد که هر واحد در شکل یک پی‏رفتِ سه تا پنج کارکردی قابل ذکر هستند. این سه واحدبن‏مایه‏ای به‏ترتیب تحت عناوینِ «پی‏رفتِ مرگ‏و‏رستاخیز»، «پی‏رفتِ جوانمرگی» و «پی‏رفت حسادت‏و‏سعایت» مطرح می‌شوند که در داستان مورد پژوهش ما در قالب سه قصه «سیاوش و سودابه»، «سیاوش و کاووس» و «سیاوش و افراسیاب» قابل بررسی‌‌اند. تحلیلِ فرهنگی، اجتماعی و تاریخی هر یک از واحدهای بن‏مایه‏ای فوق، در میدانی فراگیرتر از حدّ یک قصه، هر واحد را به صورتِ الگویی ساختاری مطرح می سازد که داستان‌های متعددی را در ادبیات ایران و جهان تحت پوششِ ساختاری خود قرار می‌دهد. از این رهگذر هر یک از قصه‌های سه گانه مطرح در داستان سیاوش نمونه‌ای خواهند بود از انبوه داستان‌های متأثّر از یک واحدبن‏مایه‏ای که بعضاً به صورت یک «واحداسطوره‏ای» تجلّی می نمایند.

کلیدواژه ها:

شاهنامه ، داستان سیاوش ، پیرنگ ، پی‏ رفت ، واحدبن ‏مایه‏ ای