بررسی تاثیر دقت های مکانی و زمانی در ارزیابی ردپای آب بر شاخص کمبود آب آبی در ایران

ایران، از جمله نواحی واقع شده در نواحی خشک و نیمه خشک جهان است که از کمبود آب آبی رنج می برد. به این ترتیب، توسعه ی پایدار ایران، مستلزم تصحیح الگوی مصرف منابع آب آبی بوده و از سویی دیگر، هرگونه برنامه ریزی در زمینه ی مدیریت مصرف منابع آب، نیازمند شناخت صحیح وضعیت کم آبی در نواحی مختلف کشور می باشد. در این پژوهش، برای نخستین بار، وضعیت کم آبی بر اساس شاخص کمبود آب آبی (BWS) تحت دقت های زمانی مختلف، شامل مقیاس های سالانه و ماهانه، و دقت های مکانی مختلف، شامل مقیاس های کشوری، نواحی اقلیمی و استانی بررسی شد. بدین منظور، بر اساس ارزیابی جامع ردپای آب، ابتدا مجموع آب آبی مصرفی در مقیاس روزانه در استان های مختلف کشور و در حدفاصل سال های ۲۰۱۵-۲۰۰۵ بدست آمد و سپس، با تقسیم آن بر موجودیت آب آبی، مقدار شاخص BWS محاسبه شد. مقادیر BWS<۱، نشان دهنده ی فقدان کم آبی، و مقادیر ۱≤BWS<۱.۵، ۱.۵≤BWS<۲، و BWS>۲، به ترتیب نشان دهنده ی کم آبی اندک، متوسط، و شدید می باشد. هرگونه مکان یا زمانی با BWS>۱، نقطه ی بحرانی نامیده می شود. بر اساس تحلیل های سالانه برای کل کشور، ۴۶ درصد از مجموع آب آبی مصرفی در بخش کشاورزی ناپایدار بوده و در ازای تعدی به نیازهای محیط زیستی مصرف شده است؛ در این حالت، شاخص BWS برابر با ۹/۱ بوده و کل کشور در شرایط کمبود آب متوسط قرار دارد. با این وجود، بر اساس تحلیل سالانه در مقیاس های مکانی ریزتر، ناحیه ی اقلیمی مرطوب و ۷ استان کشور فاقد کم آبی هستند. در تحلیل های ماهانه نیز، تحت تمامی مقیاس های مکانی، نقاط غیربحرانی وجود خواهد داشت. بر اساس یافته های این پژوهش، تغییر دقت بررسی های BWS، علاوه بر تغییر تعداد نقاط بحرانی بین یک تا ۳۷ مورد، وضعیت کیفی کم آبی در این نقاط را نیز تغییر خواهد داد. به این ترتیب، شناسایی صحیح نقاط بحرانی واقعی، که در آن ها نیازهای محیط زیستی به دلیل مصارف ناپایدار آب آبی تامین نشده است، نیازمند تحلیل در ریزترین مقیاس زمانی و مکانی ممکن خواهد بود.

کلیدواژه ها:

ایران ، ردپای آب آبی ناپایدار ، طبقه بندی وضعیت کم آبی ، موجودیت آب آبی ، نیازهای محیط زیستی