نظارت و کنترل از دیدگاه اسلام

کنترل و نظارت به عنوان یکی از وظایف اصلی مدیر، از ارکان اصلی و عناصر حیاتی مدیریت سالم و کارآمد است. مدیران با انجاموظیفه برنامه ریزی، اهداف سازمان و راه های دستیابی به آنها را مشخصمی کنند. آگاهی از اجرای دقیق برنامه ها و اطمینان بهحرکت سازمان در راستای دستیابی به هدف هایاصلی سازمان تنها در صورتی امکان پذیر خواهد بود که نظامی دقیق و جامع براینظارت و کنترل وجود داشته باشد. هر سازمانی دارای منابع و امکانایی است که برای رسیدن به اهداف سازمان باید از آنها به صورتمطلوب و بهینه بهره برداری کند و این امر جز در سایه وجود نظارت و کنترل امکان پذیر نیست. درمنابع و آموزه های دینی،دستورات صریح و روشنی در مورد نظارت وجود دارد و مدیران مسلمان به داشتنیک نظام کامل، جدی و عادلانه برای کنترل برسازمان سفارش شده اند. به انسان مسلمان توصیه می شود که هموار بر اعمال و رفتار خود نظارت نظارت داشته باشد و قبل ازاینکه عملکردش مورد ارزیابی و سنجش دیگران قرار گیرد، خود عملکرد و رفتارش را مورد ارزیابی و حسابرسی قرار دهد.نظارت پروردگار در عالی ترین شکل، دقیق ترین کیفیت، لطیف ترین شیوه و مشتاقانه ترین و بزرگوارانه ترین صورت ها است. دریک جامعه که می خواهد بر اساس مبانی و ارزش های اسلامی و درجهت تحقق اهداف اسلامی پایه گذاری شود، باید نظام هایکنترلی و نظارتی آن نیز با این ارزش ها و اهداف هماهنگی داشته باشد و در این چارچوب اعتقادی و ارزشی طراحی شود. از این رواین مقاله تلاشی است در جهت بیان نظام ارزشی و راهکارهای مورد نظر اسلامی در زمینه تحقق و رسیدن به این امر مهم، بعنانبخشی از نظام نظارتی که اهمیت ویژه ای در نظریه های مدیریت یافته است. در این مقاله نخست به تحلیل قرآنی کنترل و نظارت،بعنوان عاملی مهم برای تضمین صحت اجرای قوانین و پیشگیری از انحراف و خطا می پردازیم و معیارهای کنترل و نظارت راباستناد آیات قرآن کریم و احادث و روایات معتبر و سایر منابع مطالعاتی بررسی می نمائیم. همچنین مبانی و ادله کنترل و نظارتدر اسلام در قالب یک نظام جامع و کامل نظارتی تحلیل می شود. در ادامه به بررسی ابعاد مختلف کنترل و نظارت از دیدگاه نهجالبلاغه، سیره نبوی (ص)، و کنترل و نظارت سازمانی می بردازیم.

کلیدواژه ها:

کنترل ، نظارت ، دیدگاه قرآن ، نهج البلاغه ، سیره نبوی (ص)