چهره نگاری سلجوقی؛ تداوم فرهنگ بصری مانوی

حکومت سلجوقیان با گسترش قلمرو سرزمین ایران و تکامل شعر و هنر یکی از درخشانترین ادوار تاریخ هنر، فرهنگ و تمدن ایران است. در عصر شکوفایی سلجوقیان، تاثیر رویکرد زیباییشناسی ایرانی اسلامی نه تنها بر هنر سلجوقی بلکه در تمدن اسلامی شاکلهای از سنتهای تصویری و مفهومی را فراهم آورد که بسیاری از آثار برجستهی هنری، حتی در دوره های بعد، تحت تاثیر آن قرار گرفتند. در آغاز ظهور اسلام، هنر نگارگری ایران به دلیل ممانعتهای تصویری موجود به سمت نقوش انتزاعی، هندسی و گیاهی متمایل گشت. بررسی و تحقیق نگارههای موجود در آثار سفالی و فلزی دورهی سلجوقیان حکایت از آن دارد که به رغم ممنوعیتهای تصویری حاکم در آن زمان به شیوه ای ظهور کرد، که باز تولید سنت نگارگری مانوی محسوب می شود. چهره نگاری های سلجوقیان تحت تاثیرکدام فرهنگ بصری بوده است؟ یا الگوی هنری چگونه بر آن سایه افکنده؟ پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی۲۶ نمونه از آثار برجای مانده از دو دورهی هنری ایران؛ مانویان و سلجوقیان میپردازد و به دنبال اثبات این فرضیه است که شیوههای صوری و الگوهای چهرهنگاری در نگارههای مانویان، مجددا در نگاره ها و آثار هنری سلجوقیان نمود پیدا کرده است. در این مقاله، مطالب به طریق اسنادی و کتابخانهای گردآوری و با روش تحلیلی و توصیفی تاریخی بررسی شده است. شناخت اشتراکات موجود میان هنر نگارگری به ویژه چهره نگاری مانویان و سلجوقیان از اهداف این پژوهش است.

کلیدواژه ها:

Keywords: Portrait Drawing ، Painting ، Manichean ، Seljukid ، Visual Art ، واژه های کلیدی: چهره نگاری ، نگارگری ، مانوی ، سلجوقی ، فرهنگ بصری