بررسی اثر ضد باکتریایی عصاره های محتلف اندام های گیاه دارویی اسفند (Peganum harmala L.) در شمال شرق استان گلستان (اینچه برون)

گیاه دارویی اسفند Peganum harmala L. متعلق به تیره Zigophyllaceae از گونه های ارزشمند دارویی رویشگاه های متفاوت استان گلستان است. این مطالعه به منظور اتنوفارماکولوژی و مقایسه اثر ضدباکتریال عصاره های اندام های مختلف گیاه دارویی اسفند در شمال شرق استان گلستان انجام گرفت. در این تحقیق ضمن بررسی فنولوژیکی، اطلاعات اتنوفارماکولوژی در مورد گیاه از مردم بومی و ترکمن منطقه بدست آمد. ریشه، ساقه، برگ، گل و دانه های گیاه در فاصله ماه های اردیبهشت تا مهر ماه ۱۳۸۷ جمع آوری و ضمن تهیه عصاره های آبی و جوشانده، عصاره اتانولی به روش پرکولاسیون تهیه گردید. به منظور بررسی و مقایسه اثر ضد باکتریال عصاره ها از دو روش دیسک دیفیوژن و چاهک استفاده شد و قطر هاله های عدم رشد بعد از ۲۴ ساعت گرمخانه گذاری ،اندازه گیری و مقایسه کارایی ضد میکروبی با آزمون Pearson chi square انجام و P<۰.۰۵ معنی دار ارزیابی گردید. نتایج نشان داد بیشترین اثر ضد باکتریال مربوط به عصاره اتانولی اندام ها بود (۸/۷۸درصد وP<۰.۰۰۱). اثربخشی عصاره اتانلی دانه (۴/۴۷ درصد) و ریشه (۷/۲۵ درصد) ، مخصوصا در روش چاهک بیشتر از سایر اندام های گیاه بود و تفاوت اثر مهاری عصاره دانه به نسبت سایر گروه ها معنی دار بود (P=۰.۰۱). نتایج حاکی از آن است که باکتری Bacillus licheniformis (۴/۵۸ درصد) از بالاترین میزان حساسیت و باکتری های Staphylococcus aureus، Staphylococcus epidermisis،Micrococcus loteus، Salmonella typhi morium و Shigella dysentria هر یک با ۵۰ درصد حساسیت یا حساسیت نسبی، از حساس ترین باکتری های مورد مطالعه و همچنین باکتری های Pseudomonas aeroginosa وProteus mirabilis هر یک با ۷/۹۱ درصد مقاومت، از مقاوم ترین باکتری های مورد مطالعه بودند. با وجود بالاتر بودن حساسیت باکتری های گرم مثبت از انواع گرم منفی، تفاوت از نظر آماری معنی دار نمی باشد (P>۰.۰۵). نتایج تحقیق، احتمالا بیانگر رغبت بیشتر مردم بومی استان، به مصرف دانه های گیاه به عنوان یک ضدعفونی کننده قوی می باشد، لذا می تواند به عنوان یک سرنخ یا کاندید مناسب برای ادامه تحقیقات در زمینه تعیین کمیت و کیفیت مواد موثره ثانوی اندام های موثر و بررسی اثر ضدباکتریال آنها در مدل های حیوانی و بالینی، با هدف استخراج ، فرمولاسیون و تولید داروی گیاهی با اثر ضد عفونی کنندگی قوی باشد.

کلیدواژه ها:

اسفند Peganum harmala L. عصاره اتانولی ، آبی و جوشانده ، ریشه ، دانه ، اثر ضدباکتریال ، شمال شرق استان گلستان