تهیه نقشه آرسنیک در خاک های استان آذربایجان شرقی و بررسی امکان کنترل آزادسازی آن (مطالعه موردی شهرستان هشترود)

آرسنیک عنصری سمی بوده و سطوح افزایش یافته آن در منابع آب و خاک مشکلات متعددی را برای مردم شهرستان هشترود به وجود آورده است. فقدان اطلاعات در مورد وضعیت خاک منطقه به آرسنیک باعث شد تا تحقیق حاضر با هدف بررسی غلظت و پراکنش آرسنیک در خاک­های منطقه هشترود و بررسی امکان کنترل آزادسازی آن طراحی و اجرا شود. به این منظور ۵۳ نمونه خاک سطحی از منطقه جمع­آوری و غلظت آرسنیک کل آن ها اندازه­گیری و نقشه پراکنش غلظت آرسنیک تهیه شد. به منظور بررسی امکان کاربرد مواد اصلاحی برای کاهش آزادسازی آرسنیک، پنج نمونه خاک آلوده انتخاب و مواد اصلاحی گچ و هیدروکسید آهن هر کدام در سه سطح به آن ها افزوده شد. نتایج نشان داد که خاک­های منطقه آلوده به آرسنیک هستند؛ به­طوری­که میانگین غلظت آرسنیک در کل خاک­های مورد مطالعه ۳۶/۴۹ میلی­گرم بر کیلوگرم بود اما بیش از ۸۰ درصد خاک­های مورد مطالعه غلظتی کمتر از حد مجاز داشتند. خاک­های کشاورزی روستاهای قوپوز و قزللو بیشترین مقدار آلودگی به آرسنیک را داشتند. کاربرد هیدروکسید آهن باعث کاهش معنی­دار آزادسازی آرسنیک در خاک­های مختلف شد؛ به­طوری­که کاربرد ۱۰ تن در هکتار هیدروکسید آهن به ترتیب ۵/۶۴، ۴/۸۲، ۷/۸۳، ۹/۹۸ و ۱۰۰ درصد مقدار آرسنیک محلول را در خاک­های ۱، ۲، ۳، ۴ و ۵ کاهش داد و افزایش سطح کاربرد در این مطالعه باعث کاهش شدیدتر آزادسازی آرسنیک شد. به طور مشابه گچ نیز باعث کاهش معنی­دار آزادسازی آرسنیک شد و آزادسازی کمتر آرسنیک با افزایش کاربرد گچ مشاهده شد. در مقایسه با گچ، هیدروکسید آهن ماده اصلاحی بسیار موثرتر و مناسب تری می­باشد.

کلیدواژه ها:

آلودگی خاک ، آزادسازی آرسنیک ، خاکهای کشاورزی