بازخوانی فوکویی از کارکردهای زبان: طرحی نو برای شناخت کارکردهای زبان فارسی از ابتدای حکومت عباسیان تا قرن پنجم

حمله اعراب مسلمان به ایران از مهم ترین رویدادهای تاثیرگذار هویتی تاریخ ایران به ویژه در مسئله زبان است؛ اما اختلاف در مورد چگونگی، میزان و عمق این تاثیرگذاری بر زبان، موجب شده است دو روایت از این مسئله مطرح شود: روایتی که اصولا قائل به یک گونه تداوم در «هویت ایرانی» هستند و آن را پدیده ذاتی، طبیعی و جاودانه می دانند که یکی از عناصر این تداوم را در زبان فارسی می بینند؛ روایت دیگر، هویت ایرانیان را «برساخته» تاریخی کنش ها و واکنش های می دانند و نه پدیده ذاتی و جاودانه که زبان فارسی را هم به عنوان یکی از عناصر هویت ایرانیان، باید کارکردش را در برساخته های مختلف آن در طول تاریخ و در چارچوب زمانی خود بررسی کرد. در این تحقیق ضمن توجه به روایت دوم، به بررسی کارکردهای مختلف زبان از ابتدای حکومت عباسیان تا ابتدای قرن پنجم با کمک روش تبارشناسی تاریخی میشل فوکو می پردازیم.بر این بنیاد، سوالی که این تحقیق می خواهد پاسخ دهد این است که با توجه به کارکرد های مختلف زبان در هر انقطاع و تبار تاریخی، کارکردهای سیاسی و اجتماعی زبان در این دوره تاریخی چگونه است؟ یافته این تحقیق در این دوره این است که با توجه به پذیرش این بحث درباره زبان که در کنار اینکه زبان نقش مهمی در شکل دهی به زندگانی جمعی گروه های قومی و باورهای ملی گرایانه دارند، بااین همه، نابجاست که زبان را نمود روح جمعی یک ملت بدانیم. گرچه زبان بر سازنده ذهنیت است، به هیچ رو نباید آن را لوح سفید نانوشته ای دانست. بلکه زبان کارکردهای مختلف در طول تاریخ دارد.

کلیدواژه ها:

زبان ، زبان فارسی ، تبارشناسی ، هویت ایرانی ، عباسیان