کانی های رسی در دو خاک قدیمی روی سطوح زمین ریخت شرق اصفهان

کانی شناسی رسی خاک های قدیمی اطلاعاتی درباره تغییرات اقلیمی کواترنر و شرایط محیطی گذشته در اختیار می­گذارد. کانی­های رسی در خاک های قدیمی یک مخروط آبرفتی در شرق اصفهان با روش پراش پرتو ایکس مورد بررسی قرار گرفت. خاک­های قدیمی مورد بررسی روی سطوح زمین­ریخت قدیمی (Qf۱،Qf۲) قرار گرفته­اند. سطح زمین­ریخت Qf۱نسبت به سطح Qf۲ قدیمی تر بوده و در موقعیت توپوگرافی بالاتری قرار گرفته است. نتایج بررسی کانی­شناسی نشان می دهد که خاک قدیمی روی سطح زمین­ریخت Qf۱ دارای غالبیت کانی اسمکتیت در افق آرجیلیک و پالیگورسکیت در افق کلسیک است. کالکریت موجود در خاک قدیمی سطح Qf۱ در اقلیم نیمه خشک گذشته تشکیل شده است. به­نظر می­رسد که در دوره های مرطوبتر فرایندهای انتقال و افزایش کربنات ها و کاهش تخلخل سبب افزایش فعالیت یونی و تشکیل اسمکتیت های خاکساز در کالکریت شده است. طی دوره های خشک­تر بعدی انتقال و تشکیل درجای کانی پالیگورسکیت رخ داده و وجود بلورهای کلسیت سبب حفاظت فیبرهای پالیگورسکیت شده است. مقایسه­ی افق­های آرجیلیک در سطوح زمین­ریخت نشانگر غالبیت کانی­های اسمکتیت و پالیگورسکیت به­ترتیب در خاک­های قدیمی سطوح زمین­ریخت Qf۱ و Qf۲ است. با توجه به مواد مادری و زمین­سانی یکسان، این امر می­تواند ناشی از هوادیدگی بیشتر در خاک سطح Qf۱ و تشکیل و حفاظت بیشتر پالیگورسکیت در افق­های آرجیلیک-کلسیک (Btk) خاک سطح زمین­ریختQf۲  باشد. در مجموع استفاده از کانی شناسی رسی افق­های کلسیک، کالکریت ها و افق­های آرجیلیک به­عنوان ابزاری مفید در پژوهش­های زمین ریخت­شناسی و شناسائی سطوح زمین­ریخت پیشنهاد می­شوند.

کلیدواژه ها:

Alluvial fan ، pedogenic clay minerals ، pedogenic carbonates ، paleoclimate ، Central Iran. ، مخروط آبرفتی ، کانی های رسی خاکساز ، کربنات های خاکساز ، اقلیم گذشته ، ایران مرکزی.