بررسی و تحلیل کارکردهای اخلاقی تمثیل در اسرارنامه عطار نیشابوری

تمثیل یکی از شگردهای ادبی موثر در بازگویی و تشریح عمده­ترین مسائل اخلاقی و تعلیمی است؛ زیرا با ساده­کردن موضوعات پیچیده، قدرت درک و تحلیل مخاطب عامی افزایش می­یابد. از آن­جا که هدف اصلی شاعران اخلاق­گرا از سرودن شعر، افزایش سطح معرفت و جهان­بینی مردم است، از ابزارهایی چون تمثیل برای پیشبرد و تحقق اهداف تعلیمی مورد نظر خود استفاده می­کنند. عطار نیشابوری در اسرارنامه، با تکیه بر این بخش از قابلیت­های تمثیل، به تبیین و تشریح مسائل گوناگون اخلاقی، دینی و عرفانی پرداخته است. به این اعتبار، در مقاله حاضر، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، کارکردهای اخلاقی تمثیل بررسی شده است. به نظر می­رسد شاعر از رهگذر بهره­مندی از شگرد مذکور به توضیح موضوعاتی چون: «دنیاستیزی؛ فنا شدن از خود انسانی؛ نفس­ستیزی؛ توجه به عشق­ورزی الهی و معنوی؛ پرهیر از آزمندی و مال­دوستی؛ دوری­گزینی از غفلت­ورزی؛ نکوهش ظاهرپرستی؛ بی­اعتباری عمر آدمی و تناسب میان ظرفیت­های انسانی و هدف برگزیده» پرداخته است. شاعر برای جلوگیری از اختلال در فرآیند درک مخاطبان عام خود، از تمثیل­های عمدتا ساده و زودیاب استفاده کرده است. این تمثیل­ها در عینیت­بخشی به عمده­ترین مسائل اخلاقی که غالبا انتزاعی و نامحسوس هستند، اثرگذار بوده است.

کلیدواژه ها:

عطار نیشابوری ، اسرارنامه ، تمثیل ، آموزه های اخلاقی