بررسی سطح فکری قصیده «این سیه مار جهان را شده افسونگر» از پروین اعتصامی بر اساس نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن

پروین اعتصامی به عنوان شاعری متعهد و مردمی، در اشعار خود به دغدغه­های گروهی اهمیت بسیاری داده است. او در این راستا در قصیده «این سیه مار جهان را شده افسونگر»، نگاهی تعلیمی دارد و مجموعه­ای از بایسته­ها و نبایدهای اخلاقی را تشریح می­کند و کلام خود را به بهترین نحو برای برقراری ارتباط با مخاطب عام و خاص به کار می­گیرد. هدف و مساله اصلی پژوهش حاضر، پرداختن به کیفیت بازنمایی آموزه­های اندرزی در شعر مذکور بر اساس مبانی نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن است. دلیل استفاده از نظریه یاکوبسن این است که او در آراء خود به ابعاد گوناگون سویه­های ارتباط­گیری گیرنده (مخاطب) و فرستنده (خالق اثر) اشاره کرده است. از این­رو، با کاربست آن می­توان زوایای جدیدی از سطح فکری سبک شعر پروین را مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق نشان می­دهد که نقش ترغیبی زبان در این شعر برای سوق دادن مخاطب به انجام بایسته­های اخلاقی و پرهیز از کاستی­های منشی بوده است. شاعر با تکیه بر نقش همدلی، نقش مخاطب را در خوانش و درک متن برجسته­تر کرده است. نقش عاطفی، بیانگر چیرگی من اجتماعی پروین بر من فردی اوست. نقش ارجاعی، بیانگر تلاش شاعر جهت شرح مفهوم دنیاگریزی با تاکید بر مولفه­های دینی و عرفانی است. نقش ادبی مبین قدرت تصویرگری پروین برای برانگیختن حس زیبایی­شناسی مخاطب و افزودن بر قدرت درک وی است. نقش فرازبانی در این شعر، با بهره­گیری از رمزهای حیوانی ساده و زودیاب شکل گرفته است که این ویژگی دسترسی طیف وسیع­تری از مخاطبان را به محتوای اشعار او فراهم می­کند.

کلیدواژه ها:

پروین اعتصامی ، قصیده «این سیه مار جهان را شده افسونگر» ، سطح فکری ، یاکوبسن ، ارتباط کلامی