ارزیابی پتانسیل اقتصادی شورابه های پلایای ابرکوه

پلایای ابرکوه در مرکز ایران، بخشی از زون ساختاری سنند - ج سیرجان می باشد که در لبه شمال شرقی این زون قرار گرفته است. از خصوصیات زمین شناسی این منطقه، تنوع واحدهای لیتولوژی در اطراف این حوضه می باشد که از سنگ های الترابازیک (افیولیت ها) تا سنگ های آتشفشانی اسیدی و حدواسط در شرق و سنگ های رسوبی کربناته و آواری در غرب و شمال تغییر می کند که همین موضوع باعث تنوع رسوبات تبخیری در این حوضه شده است. بخش های مرکزی این پلایا در بخشی از سال پوشیده از آب است که آب آن از رودخانه های فصلی تأمین می شود. رودخانه کاسه رود که از طرف شمال وارد این حوضه می شود، بیشترین سهم را در تأمین آب این حوضه دارد و در مواقع پرآبی تا چندین ماه جریان می یابد. پلایای ابرکوه با وسعت بیش از 2500 کیلومتر مربع، به دلیل پوشیده بودن از کانی های تبخیری و در بعضی مواقع پوشیده شدن توسط شورابه های فصلی، از نظر اقتصادی حائز اهمیت می باشد. از مطالعه کانی شناسی نمونه های پلایای ابرکوه با روشXRD وجود کانی های هالیت، کلسیت، ژیپس، دولومیت، اولکسیت، تناردیت و مونت موریلونیت مسجل شده است که سه کانی تناردیت، اولکسیت و هالیت از نظر اقتصادی دارای اهمیت هستند. کانی اولکسیت با فرمول شیمیاییNa Ca B5 O9,8H2O) به دلیل وجود عنصر بور در ترکیب آن دارای اهمیت می باشد. کانی تناردیت (سولفاتسدیم) نیز با فرمول شیمیاییNa2SO4می تواند در کنار هالیت (نمک طعام) از نظر اقتصادی با ارزش باشد. با آنالیز شیمیایی نمونه های تبخیری جامد و همچنین شورابه های پلایای ابرکوه ارتباط ژنتیکی رسوبات تبخیری با سنگ های اطراف حوضه تا حدی مشخص شده است به طوریک بخش های شرقی حوضه که در مجاورت واحدهای افیولیتی هستند، دارای منیزیم و آهن بیشتری نسبت به بخش های مرکزی حوضه می باشند. با توجه به وسعت قابل توجه پلایای ابرکوه و تجدید پذیر بودن منابع نمک آبی، می توان با ارائه طرح های صنعتی و اقتصادی کانی های اولکسیت، تناردیت و هالیت را استخراج نمود. نمک های آبی در پلایای ابرکوه به دلیل قرار داشتن در سطح زمین، تجدید پذیر بودن و آلودگی زیست محیطی کم می توانند به مدت طولانی با صرفه اقتصادی بهره برداری شوند.

کلیدواژه ها:

سولفات سدیم ، شورابه ، پلایای ابرکوه ، رسوبات تبخیری