تعیین مناطق مناسب برای احداث سدهای زیرزمینی کوچک به منظور تغذیه و کنترل آبدهی قنوات با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

قنات یک سامانه استخراج آب بصورت دایم است و این یکی از معایب اصلی آن است. سد های زیرزمینی یک روش ساده و کاربردی برای جمع آوری و ذخیره سازی آب در مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. در این مطالعه بمنظور تعیین محل های مناسب احداث سدهای زیرزمینی بر روی قنات از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. این مطالعه موردی بر روی قنوات یکی از زیرحوزه های کلات شهرستان گناباد انجام گرفت. در روش ارایه شده، ابتدا با تلفیق لایه های محدوده های گسلی و سنگ شناسی، بستر آبرفتی، شیب، مناطق مسکونی و قنوات در محیط GIS، ۳۷ درصد طول قنوات حوزه به عنوان بازه های دارای توان اولیه جهت احداث سد زیرزمینی تعیین گردید. سپس با ترسیم تغییرات ارتفاع سطح بستر، ارتفاع کف کوره قنات، ارتفاع سنگ بستر، عرض بستر و عمق آبرفت در ۱۲ بازه مناسب تعیین شده، ۸ محل پیشنهادی جهت احداث سد زیرزمینی بر روی قنوات مشخص شد. در مرحله بعد به کمک معرفی نمایانه جدیدی به نام نمایانه ظرفیت آبرفتی، از بین نقاط پیشنهادی محل های مناسب جهت احداث سد زیرزمینی بر روی قنات تعیین گردید. سپس جهت تعیین بهترین نقطه و اولویت بندی نقاط مناسب، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و قضاوت کارشناسی استفاده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی قادر است با درنظرگرفتن معیارهای کمی و کیفی درنظرگرفته شده برای احداث سدهای زیرزمینی بر روی قنات، محل های مناسب برای این منظور را تعیین نماید.

کلیدواژه ها:

Qanat ، Underground dam ، AHP ، Kalat watershed of Gonabad ، قنات ، سد زیرزمینی ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، حوزه آبخیز کلات گناباد