تاب آوری آبخیز: مفهوم و ضرورت

در حال حاضر بلایای طبیعی و دخالت ­های انسانی از دلایل اصلی مشکلات موجود در مقیاس حوزه ­های آبخیز است، از این رو مدیریت این چالش ­ها از مشکلات اصلی کنونی مدیران آبخیزها تلقی می ­شود. با وجود این، رویکردهای امروزی مدیریت منابع حوزه ­های آبخیز پاسخ­گوی مناسبی برای مشکلات حاضر نبوده است، به ­نحوی که دامنه و نوع مشکلات وارده بر محیط زیست همواره در حال افزایش و خارج از آستانه تحمل بوم­ سازگان است. همان طور که جوامع در جهت بهبودی پس از بلایا تلاش می کنند و پیش به آینده جلو می روند، تاب آور نمودن حوزه های آبخیز به معنای کمک به مدیریت بهتر سامانه های طبیعی یا بازسازی سریع تر در مواجهه با مخاطرات در آینده است. از این­رو، رویکرد ارزیابی تاب آوری به ­عنوان راه کاری نوین برای تقویت سامانه ­های چند بعدی مانند حوزه­ های آبخیز، با استفاده از ظرفیت­ های آن مطرح شده و تعاریف، شاخص ها و الگو­های سنجشی متفاوتی در رابطه با آن شکل گرفته است. حال آن­که تاکنون کاربست رویکرد تحلیل جامع تاب آوری در سامانه ­های پویا و پیچیده حوزه ­های آبخیز با در نظر گرفتن ابعاد کلیدی موثر در آن خصوصا در داخل کشور مفهوم سازی و گزارش نشده است. بر همین اساس نوشتار پیش ­رو، تلاشی برای مفهوم سازی تاب آوری حوزه­ های آبخیز کشور به منظور تبیین دورنمای مفید برای درک تصمیمات مدیریتی و تغییرات مربوط به منابع طبیعی در راستای مدیریت جامع حوزه ­های آبخیز محسوب می شود.

کلیدواژه ها:

آمایش سرزمین ، انعطاف پذیری آبخیز ، ظرفیت بوم سازگان ، مدل سازی مفهومی ، مدیریت جامع حوزه آبخیز