کوان (کتاب غولان مانی)

نویسندگان و دانشمندان اسلامی از جمله ابن ندیم، بیرونی - شهرستانی و یعقوبی دانسته­های ارزشمند خود را درباره مانی و دین او در نوشته­های خود آورده­اند و این همه پیش از آن است که اروپاییان شناخت درستی از این دین فراموش شده داشته باشند. ابن ندیم چنان با درستی و گزارش گونه و بی هیچ پیش داوری­ای درباره این دین سخن گفته است که در جهان باستان بی سابقه است. هرچه که او گفته نیز پس از یافتن دست نوشته­های مانوی تایید شد. از جمله در گفتار او درباره دین مانوی در الفهرست، نام کتاب­های مانی نیز آمده است که یکی از آنها کوان (کتاب غولان) است. هنینگ (۱۹۴۳) نخستین کسی است که قطعه­های تورفانی کوان را بازشناسی کرد. زوندرمان (۱۹۷۳ و ۱۹۸۴) چند قطعه دیگر را منتشر ساخت. وی (۱۹۹۴) چند قطعه سغدی و ویلکنس (۲۰۰۰ و ۲۰۱۶) قطعه­های اویغوری را منتشر ساخت. مورانو (۲۰۰۹ و ۲۰۱۱) چند قطعه دیگر سغدی را منتشر کرد.  ابن ندیم پس از نام بردن از کتاب غولان گویا درباره محتوایش نیز سخن گفته بود که متاسفانه در همه دست نوشته­ها، این بخش از میان رفته است. در این جستار کوشش شده تا گفته­های ابن ندیم و دیگر دانشمندان اسلامی با دست نوشته­های یافت شده از کوان سنجیده شود تا از این راه بتوان به شناختی کلی از محتوای کتاب غولان و ساختارش دست یافت.

کلیدواژه ها:

دین مانوی ، کوان ، کتاب غولان ، ایرانی میانه تورفانی ، نوشته های اسلامی درباره دین مانوی