تحلیلی بر نمونه گیری در پژوهش های کمی مبتنی بر پیمایش برنامه ریزی شهری (مطالعه موردی: نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری در سال ۱۳۹۸)

نمونه گیری یکی از عناصر روش شناسی پرکاربرد در پژوهش های کمی برنامه ریزی شهری در دهه های اخیر بوده است که به دلیل نقش بسزای آن در کیفیت و اعتبار پژوهش، تحلیل و ارزیابی فرایند طراحی، اجرا و گزارش آن بر اساس اصول و قواعد نظریه نمونه گیری ضروری و حائز اهمیت به نظر می رسد. در این راستا، پژوهش حاضر با انتخاب مقالات پیمایشی مبتنی بر نمونه گیری کمی منتشر شده در شماره های ۳۶ و ۳۷ نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری در سال ۱۳۹۸ به عنوان نمونه موردی، به روش کیفی و تحلیل محتوا به ارزیابی گزارش روش نمونه گیری آن ها پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از مجموع مقالات مورد بررسی، نحوه توضیح و گزارش معیارهای «ذکر تعداد نمونه» با گزارش ۱۰۰ درصدی (۸۰ درصد گزارش دقیق و کامل و ۲۰ درصد گزارش ناقص و مبهم)»، «تعریف جامعه آماری» با ۹۰ درصد گزارش (۴۰ درصد گزارش دقیق و کامل و و ۵۰ درصد گزارش ناقص)، «روش محاسبه حجم نمونه» با ۸۰ درصد گزارش (۵۰ درصد گزارش دقیق و کامل و ۳۰ درصد گزارش ناقص در وضعیت خوب و یا نسبتا قابل قبولی بوده است؛ ولی معیارهای«چارچوب نمونه گیری (با ۱۰۰ درصد عدم گزارش)»، «روش نمونه گیری (۴۰ درصد عدم گزارش و ۶۰ درصد گزارش ناقص، مبهم و یا اشتباه)»، «تعیین شیوه دسترسی به اعضای نمونه (۸۰ درصد عدم گزارش)» در وضعیت بدتری قرار داشته اند. درنهایت، به طور کلی نحوه گزارش روش و فرایند نمونه گیری در ۵۰ درصد آن ها «ناقص و مبهم»، ۱۰ درصد «ناقص و اشتباه» و ۴۰ درصد «ناقص، مبهم و اشتباه» بوده است و هیچ کدام از آن ها دارای گزارش کامل و درستی از روش شناسی نمونه گیری - در همه معیارها به صورت یکجا - نبوده اند. بنابراین نبود الگوی علمی مشخص و منظم در زمینه گزارش روش نمونه گیری بر اساس اصول و قواعد نظریه نمونه گیری در پژوهش های مورد بررسی و وجود کوتاهی و قصور در زمینه برخی معیارها در برخی مقالات، کیفیت علمی آن ها را از لحاظ هنجارها و کارکردهای تکرارپذیری، اعتبارپذیری، پایایی و تعمیم پذیری روش پژوهش علمی تحت تاثیر قرار می دهد. این امر، توجه جدی اعضای جامعه علمی حوزه برنامه ریزی شهری را به مساله روش شناسی نمونه گیری در فرایند آموزش، پژوهش، ارزیابی و انتشار تحقیقات علمی طلب می کند.

کلیدواژه ها:

نمونه گیری ، پژوهش کمی ، اعتبار ، تعمیم پذیری ، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری