آغاز شهرنشینی، عاملی برای شیوع بیماری های همه گیر و افول تمدن های خاور میانه در هزاره دوم ق.م

یکی از مهم ترین و شایع ترین علت مرگ ومیر انسان ها در طول تاریخ بیماری بوده است. در این میان بیماری های همه گیر نقش به سزایی در تغییرات جمعیتی و همچنین افول تمدن ها داشته اند. آنچه که عموما در بسیاری از محوطه های باستانی در ایران و سرزمین های پیرامونی آن در دوره شهرنشینی و یا پایان عصر مفرغ دیده می شود، افول و یا اضمحلال بسیاری محوطه های باستانی است؛ نمونه این افول در دولت شهرهای بین النهرینی تا آسیای صغیر و فلسطین و مصر در غرب و تا شهرهای هاراپایی در شرق دیده می شود. واقعیت این افول در شواهد باستان شناختی به وضوح قابل رویت است اما حقیقت دلیل این اتفاق را چه عاملی رقم زده است در پرده ای از ابهام است. این پژوهش بر مبنای مرور دقیق منابع تاریخی و کاوش های انجام شده در محوطه های مربوط به عصر مفرغ و عصر آهن و نتایج حاصل از مطالعات پیشین بررسی و مقایسه شده است، نتایج این بررسی شواهد بیماری های همه گیری همچون جذام، سل، وبا، طاعون در فلات ایران و سرزمین های هم جوار همچون بین النهرین، مصر و دره سند را اثبات می کند. علت اصلی شیوع بیماری های همه گیر در دوران آغاز شهرنشینی تراکم جمعیت شهری و گسترش ارتباطات فرا منطقه ای بوده است. آنچه می دانیم، بیماری های همه گیر برای اینکه از شکل محلی به همه گیری منطقه ای و جهانی تبدیل شوند نیاز به یک جامعه میزبان پرجمعیت و در ارتباط با هم دارند؛ چیزی که در جوامع انسانی تا پیش از گسترش روابط فرامنطقه ای فراهم نبوده است. این گسترش ارتباطات فرامنطقه ای به شکل بازرگانی و سیاسی، شرایط گسترش بیماری و عوامل بیماری زا را به شکل گسترده ای فراهم ساخت تا جایی که در شواهد باستان شناختی حضور افراد غیربومی بیمار در برخی مناطق ازجمله گورستان های هاراپایی اثبات شده است. تغییر بیماری از شکل منطقه ای به پاندمی فراگیر توانسته بخش زیادی از جوامع عصر مفرغ آسیای جنوب غربی را متاثر کرده و موجبات افول و گاهی اضمحلال آنان را فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

شهرنشینی ، تراکم جمعیت شهری ، بیماری های همه گیر ، افول تمدن ها